Læknablaðið - 15.03.2013, Blaðsíða 45

UMFJÖLLUN O G GREINAR
um hugrekki og hjartastærð Þorgeirs
eru skráðar af miklu innsæi og líklegt að
læknislærður maður hafi gert það.
Annars staðar í sögunni er þessi til-
vitnun í líffærafræði samtímans: „Öll bein
hans skulfu þau er voru í hans líkama en
það voru tvö hundruð beina og fjórtán
bein. Tennur hans nötruðu, þær voru þrír
tigir. Allar æðar í hans hörundi pipruðu
fyrir hræðslu sakir. Þær voru fjögur
hundruð og fimmtán." Þarna skýtur höf-
undurinn inn almennum læknisfræðileg-
um fróðleik lesendum til skemmtunar.
Sjúkdómalýsingar eru nokkrar í
bókinni. Þannig slær ástkona Þormóðar,
Þorbjörg Kolbrún, hann með ógurlegum
augnverk eða höfuðkvölum þegar hann
snýr kvæði hennar upp á lof til annarrar
konu. Af lýsingum að dæma er um
heiftarlegt mígreni að ræða sem lagast
ekki fyrr en Þormóður játar sviksemi sína
fyrir fólki. Faðir hans, Bersi læknir, ráð-
leggur honum að gera það og greinilegt að
hann er sammála mörgum nútímalæknum
sem telja að mígreni eigi sér að einhverju
leyti andlegar skýringar. Annars staðar
er lýsing á sárum sem Þormóður hlaut í
bardaga og hversu lengi hann var að jafna
sig. Hér heldur læknir um pennann, sem
þekkir dynti ýmissa veikinda sem lúta
ekki neinum almennum lögmálum heldur
fara sínar eigin leiðir.
Margt bendir til að höfundur hafi haft
talsverða reynslu af konum og þekkt vel
sálarlíf þeirra. Hann skýtur inn setningum
sem sýna innsæi í mannlega hegðun og
samband kynjanna. Þegar Þormóður hafði
móðgað Þórdísi segir sagan að hún hafi
reigt sig og skotið öxl við honum „eins og
konur eru jafnan vanar, þá er þeim líkar
eigi allt við karla".
í sögulok er frásögnin af hetjudauða
Þormóðar. Hann gekk vel fram í bardag-
anum að Stiklastöðum enda vildi hann
falla með konungi sínum. Þormóður fékk
ör í síðuna og leitaði til kornhlöðu þar sem
sárir menn lágu og kona nokkur bjó um
áverkana. Hún vildi gefa Þormóði lauk-
Á Læknadögum í Hörpu um dagiim lét Óttar
Guðmundsson gamminn geisa um þá svarabræð-
ur Þormóð Kolbrúnarskátd og Þorgeir Hávarsson
ogliöfund sögunnar afþeim. Spurning hvort inn-
kirtlalæknir liafi skrifað Fóstbræðrasögu ?
graut að drekka til að sjá hvort hann hefði
holsár eða ekki. En Þormóður sýndi lækn-
inum litla virðingu og sagðist ekki ekki
hafa grautsótt.
Þegar hún spurði hverju það sætti að
hann væri svo fölur svaraði hann með vísu
og útúrsnúningum. Hún reyndi að draga
út örina með spennitöng en ekkert gekk.
Þormóður bað hana þá að skera til járnsins
svo að hann næði betra tangarhaldi á ör-
inni. Hún gerði svo en hann gaf henni þá
gullhring að launum svo að læknisverkin
voru betur launuð á þessum tíma en nú.
Hann kippti þá örinni úr sárinu og lágu
tágar af hjartanu á krókunum, sumar rauð-
ar, aðrar hvítar, gular og grænar. Þá mælti
Þormóður þau orð sem uppi munu verða
meðan land byggist:
„Vel hefur konungurinn alið oss, hvítt
er þessum karli um hjartarætur." Hann
kastaði fram einni vísu og dó eftir það
standandi og féll ekki til jarðar fyrr en
hann var dauður.
Lýsingin á viðskiptum Þormóðar og
læknisins er mjög skemmtileg og greini-
legt að höfundurinn þekkir vel til erfiðra
og hrokafullra sjúklinga sem hlýða engum
fyrirmælum. Læknirinn sýnir mikið lang-
lundargeð með þessum stæriláta manni
sem svarar ráðleggingum með skætingi.
Mér finnst þetta samtal minna helst á
reynslu mína af slysadeild þegar læknar
reyna eftir mætti að ræða við óþekka og
drukkna gesti sem haga sér eins og stór
börn.
Þannig má segja að Fóstbræðrasaga
sé margslungin bók þar sem blandað er
saman hetjusögu, læknisfræði og margs
konar speki úr heimi sállækninga. Ég tel
líklegt að höfundurinn hafi verið skemmti-
legur læknir sem bjó yfir mikilli þekkingu
í fræðunum og hafði reynslu af veiku fólki
og sjúkdómum. Hann hafði ríka kímni-
gáfu og bjó yfir miklu innsæi í mannlegt
eðli. Engin önnur íslendingasaga hefur að
geyma svo mikla læknisfræðilega kunn-
áttu. Loksins eignaðist læknastéttin rit-
snilling þótt seint væri!
LÆKNAblaðið 2013/99 157