Læknablaðið - 15.03.2013, Blaðsíða 48

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Siðfræðitilfelli og hugleiðingar
Siðfræði
í blaðinu
Siðfræðipistlar hafa birst í Lækna-
blaðinu síðastliðin fjögur ár. Stefán
Hjörleifsson og Ástríður Stefáns-
dóttir hafa stýrt pistlunum frá
upphafi og skrifað hugleiðingar
um tilfelli af siðfræðilegum toga,
i fyrstu í samvinnu við Bryndísi
Benediktsdóttur sem sat í rit-
stjórn blaðsins árin 2006-2011,
en nú hefur Sigurbergur Kárason
tekið við sem tengiliður Stefáns og
Ástríðar við ritstjórn.
Þeir sem hafa hugmyndir og til-
felli til að útfæra, eða þanka og
vangaveltur um siðfræðileg efni
til að birta hér í blaðinu snúi sér til
Stefáns,
stefan.hjorleifsson@isf.uib.no
Tilfelli
Eldri kona situr á rúmi og gjóar augunum
annað veifið að dyrum sjúkrastofunnar. „Sig-
ríður Pétursdóttir, ert það þú?" spyr læknirinn
brosandi. Hann kynnir sig sem svæfingalækni
og nær sér í stól. Sjúklingurinn spyr hvort
hann muni sjá um svæfinguna eða aðgerðina
en læknirinn neitar hvoru tveggja. Læknirinn
spyr vinsamlega stuttra spurninga um sjúkra-
sögu og fyllir út svæfingablað. Sjúklingurinn
svarar samviskusamlega. Hún segist hafa
verið í öngum sínum yfir því að dóttir hennar
hafi þurft að annast hana vegna þess að ekki
var tekið mark á verkjunum í fótleggnum.
Læknirinn lítur niður og segir „já, ég skil".
Sími konunnar hringir og hann bíður eftir því
að hún ljúki símtalinu.
Konan verður áhyggjufull þegar læknirinn
fer að útskýra fyrir henni mænudeyfingu. Hún
spyr endurtekið út í lyfjagjöf og hvort ekki sé
hægt að framkvæma aðgerðina í svæfingu.
Vinsamlega en ákveðið útskýrir hann í flýti
kosti mænudeyfingar og býður henni að fá
einnig róandi lyf. Sjúklingurinn segist eiga
pínulitlar bláar sykurtöflur heima sem hafi
engin áhrif á sig og þau hlæja bæði hjartan-
lega. Að lokum spyr læknirinn hvort hún hafi
einhverjar spurningar. Konan verður alvarleg
og segist hafa áhyggjur af mörgu. Læknirinn:
„Já, en varðandi deyfinguna, meinti ég."
Sjúklingurinn: „Nú, en ekki skurðaðgerðina?"
Læknirinn: „Nei. Bara um deyfinguna."
Gamla konan virðist kvíðin, spyr um verki
og hvort hún verði vakandi í aðgerðinni.
Læknirinn fullvissar hana vinsamlega í fáum
orðum um að allt verði í góðu lagi. Hann er
orðinn óþolinmóður, lítur í pappírana og
segir „allt í góðu?" Hún hikar: „í góðu ...?
Ég er kvíðin, alveg hræðilega kvíðin." Hann
lofar að hún fái róandi lyf í aðgerðinni og
endurtekur: „Allt í góðu?" Hún segist ekkert
vita hvort hún geti treyst skurðlækninum og
finnst að svæfingalæknirinn eigi að vera við-
staddur. „Já, ég ætti kannski að vera það en ég
er því miður að sinna öðru á morgun," segir
hann hlæjandi og stendur upp. Hann kveður
með handabandi, óskar henni góðs gengis
og fer. Gamla konan lítur út um gluggann og
andvarpar.
Hugleiðingar
Rún Halldórsdóttir
svæfingalæknir
Hér er lýst heimsókn svæfingalæknis til
sjúklings vegna fyrirhugaðrar aðgerðar
daginn eftir. Því verður ekki alltaf við
komið að sami læknirinn sjái svo um
svæfinguna eða deyfinguna þegar til að-
gerðar kemur þótt það væri æskilegt, bæði
frá sjónarhóli læknis og sjúklings. í erli
dagsins þarf oft að afgreiða þessar heim-
sóknir á sem stystum tíma, oft mörg viðtöl
í lok dags eða inn á milli annarra starfa.
Gamla konan situr ein í sjúkrastofunni
án fylgdar ættingja eða vinar. Ekki kemur
fram hvaða aðgerð hún er að fara í. Hvorki
sjúklingurinn né læknirinn nefnir það.
Mögulega sneiða þau bæði hjá því vegna
alvarleika aðgerðarinnar. Hægt er að geta
sér til um að framkvæma eigi aflimun
vegna blóðrásarþurrðar eða dreps því
konan segir frá því að hún hafi verið upp
á dóttur sína komin vegna mikilla verkja í
fótleggnum og hún er óánægð með að ekki
hafi verið tekið mark á henni fyrr.
Með stuttaralegu svari má segja að
svæfingalæknirinn gefi til kynna að
honum komi þetta ekki við. Hann útskýrir
kosti deyfingarinnar umfram svæfingu en
aldrei virðist inni í myndinni að sjúkling-
urinn hafi sjálfur rétt til að velja svæfingu
umfram deyfingu. Sú rökræða virðist ekki
fara fram milli læknisins og sjúklingsins
og á hún rétt á sér? Líklegt er að hverjum
sýnist sitt, en vissulega er oft hægt að
gefa sjúklingi möguleika á að taka þátt í
ákvörðunum varðandi eigin læknismeð-
ferð. Þá verður að tryggja sjúklingum góða
fræðslu. Oft afla sjúklingar sér upplýsinga
sjálfir, sérstaklega eftir tilkomu netsins, og
það verða læknar að sætta sig við og virða.
Margir, sérstaklega yngra fólk, ótt-
ast svæfingu, sérstaklega að vakna
upp í miðri aðgerð eða að vakna aldrei
aftur, að fá verki eða að svæfingin hafi
slæmar afleiðingar.1 Mín reynsla er sú að
sjúklingar segjast oft ekki hafa áhyggjur
af aðgerðinni sjálfri en óttast hins vegar
svæfinguna eða deyfinguna. Með því að
spyrja sjúklinginn hreint út hvað hann
óttist gefst tækifæri til upplýsingar og
fræðslu og jafnvel að leiðrétta ranghug-
myndir um svæfingar og deyfingar til
dæmis. Slíkar samræður skapa traust milli
læknis og sjúklings.
Þegar læknirinn gefur gömlu konunni
kost á að spyrja segist hún hafa áhyggjur
af mörgu. I stað þess að leyfa henni að
létta á hjarta sínu með því að spyrja af
160 LÆKNAblaðið 2013/99