Þjóðlíf - 01.03.1986, Blaðsíða 75

Ingibjörg Sigurðardóttir. Einn af-
kastamesti rithöfundur þjóðarinnar,
en er ekki talin með skáldum i
Skáldatali.
Ingibjörg
Siguröardóttir
Ingibjörg Sigurðardóttir er að
því leyti ólík stöllu sinni, auk
þess að vera fjórum áratugum
yngri, að hún semur sig að er-
lendri fyrirmynd í sagnagerð
sinni. Sögur hennar gerast oft á
tíðum í borginni, en í lokin er þó
snúið í sveitina og sæluna þar.
Þetta eru yfirleitt ástarsögur sem
eiga sér stað fyrir hjónaband,
eins og í dæmigerðum ástarróm-
önum. Það kemur þó einnig fyrir
að fjallað er um vandamál sem
upp kunna að koma í hjóna-
bandinu, til dæmis vegna
drykkjuskapar eða viðlíka óreglu
eiginmannsins. En þótt atburða-
rás þeirra sagna gerist að mestu
innan veggja heimilisins, er sá
heimur afar óraunverulegur.
Lesandanum er engan veginn
Ijóst hvernig heimilið lítur út, eða
hvað konan tekur sér fyrir hend-
ur þegar hún er ekki að snæða
Ijúffengan kvöldverð með eigin-
manninum eða bíða heimkomu
hans. Persónusköpunin erein-
hæf og ótrúverðug, og þótt höf-
X ngibj órg fellir
konuna inn íþd
stóðludu kvení-
mynd sem hefðin
hefur njörvað
hana í.
undur leitist við að fjalla um
vanda sem er alvarlegs eðlis -
á borð við óreglu - þá verður
ekkert úr því í höndum höfundar.
Efnið fellur einfaldlega inn í
klisjubundna formúlu afþreying-
arsagna um átök góðs og ills.
Lausnin felst síðan í frelsun and-
ans: svarti sauðurinn ratar á veg
dyggðarinnar fyrir kristilega
handleiðslu góðra aðstandenda
og allt fellur í réttar skorður.
Vertu
sjdlfriþér trú
Það verður ekki framhjá því
litið, að sögurnar hennar Guð-
rúnar skilja mun meira eftir sig
en sögur Ingibjargar. En hvað
skyldi valda því?
Sannleikurinn er sá að önnur
er sjálfri sér trú, en hin ekki.
Þótt Guðrún fjalli um ástir og
afbrýði, togstreitu, fjandskap og
vináttu í millum fólks, hættir hún
sér aldrei út fyrir það sem hún
þekkir og reynir ekki að tala út
frá öðrum sjónarhóli en sínum
eigin. Og þrátt fyrir þá íhaldsemi
sem bækur hennar birta er það
hennar rödd sem heyrist í verk-
unum og leiðir lesandanum fyrir
sjónir einhvern veruleika sem
heitið getur.
Ingibjörg aftur á móti fellir kon-
una inn í þá stöðluðu kvenímynd
sem hefðin hefur njön/að hana í.
Manngerðirnar verða flatar og
einhæfar, veruleikalýsingar ófull-
nægjandi og heimursögunnar
þar af leiðandi ótrúverðugur.
Nú veit lesandinn vissulega
að það er verið að segja honum
ósatt, enda er það eitt hlutverk
afþreyingarbókmennta, - en
engu að síður má gera þá kröfu
að lesandinn játist hinni listrænu
blekkingu og láti höfundinn leiða
sig inn í heim sögunnar. Þetta
tekst Ingibjörgu hins vegar ekki,
af þeirri einföldu ástæðu að hún
notast við úrelta kvenmynd og
miðlartakmarkaðri reynslu úr
heimi konunnar. Útkoman verð-
ur ósannfærandi og ófrumleg
formúlusmíð.
En Ingibjörg er ekki sú eina
sem hefur fallið í þessa gryfju.
Það hafa ýmsar kynsystur henn-
ar einnig gert, allt frá því að Torf-
hildur Hólm reið á vaðið, til að
mynda Snjólaug frá Skáldalæk.
Villugjamir
vegir
Af öllu því sem hér hefur verið
sagt má Ijóst vera, að það eitt að
vera kona og skrifa bækur nægir
engan veginn til þess að skapa
kvenrithöfundum hefð í bók-
menntum. Það er staðreynd að
reynsluheimur kvenna er annar
en karla. Heimili, barnauppeldi
og þjónustustörf ýmiss konar,
sem hafa verið hlutskipti kvenna
gegnum tíðina, eru harla frá-
brugðin hinu opinbera atvinnulífi
og þeim heimi sem karlar hrær-
ast í, og annað gildismat sem
þar ræður ríkjum.
Sú hætta er hins vegar alltaf
fyrir hendi að kvenrithöfundar
geri ekki greinarmun á hinum
tvöfalda reynsluheimi, en gangi
þess í stað gagnrýnislaust inn í
karlahefðina, eins og dæmin
sanna. Slíkt er hins vegar skað-
legt bókmenntum þeirra, enda
hljómar það hjákátlega að stæla
rödd sem í eðli sínu liggur á ann-
arri tíðni en manns eigin. Sama
má segja um sköpun skáld-
verka; þar er það rödd úr brjósti
skáldsins sem hljómar sterkast
og nærtil lesandans.
Heimildir:
Helga Kress: Draumurum veruleika.
Rvk. 1977.
Sama: „Kvennabókmenntir." ísienskar
kvennarannsóknir 29. ágúst-1. sept.
1985, Háskóla íslands, Odda. Rvk.
1983.
Jakobína Siguröardóttir: Kvæöi. Rvk.
1983.
Joanna Russ: How to suppress Wo-
men's Writing?London 1983.
Ragnhildur Richter: „Baráttan viö bók-
menntaheföina. Um konurog bók-
menntahefð.' íslenskar kvennarann-
sóknir.
SteindórGuömundsson: Ritdómur. Nýj-
arkvöldvökurXW, 159.
Svava Jakobsdóttir: „Reynsla og raun-
veruleiki - nokkrir þankar kvenrithö-
fundar." Konurskrifa tilheiðurs
Önnu Sigurðardóttur. Rvk. 1980.
Sveinn Sigurösson: ritdómur. Eimreiðin
1934,238.
Toril Moi: Sexual/Textual politics.
London & New York, 1985.
Ólína Þorvarðardóttir stundar nám á
cand.mag. stigi í íslensku við Há-
skóla íslands. Hún starfar sem frétta-
maður hjá sjónvarpinu.
ÞJÓÐLÍF 75