Þjóðlíf - 01.03.1986, Blaðsíða 39

ur fer fram á það eða aðrir, til dæmis aðstand-
endur. Ef til vill er algengasta tilvikið það, þegar
aðstandendur fara fram á slíkt, eða læknar
ákveða slíkt sjálfir. „Þá er orðið skammt yfir í
svokallaðan „líknardauða", sem er einfaldlega
það að leyfa sjúklingi að deyja þegar sýnt þykir
að það sé honum fyrir bestu," segir Vilhjálmur.
„Þá er um það að ræða að lengja ekki líf sjúkl-
ingsins, koma ekki í veg fyrir eðlilegan dauðdaga,
lengja ekki dauðastríðið að óþörfu. Hér gæti verið
um það að ræða að byrja ekki læknismeðferð og
hins vegar að stöðva læknismeðferð þegar endir-
inn er fyrirsjáanlegur," segir Vilhjálmur. „Á þessu
tvennu getur að mínu mati mikill munur. Þarna
kemurfram kenning, sem á heimspekimáli kall-
ast „kenningin um tvennar afleiðingar". Ef sjúkl-
ingi er til dæmis gefin blásýrusprauta, hefur hún
beinlínis í för með sér dauða hans. Ef ákveðið er
að aðhafast ekkert, til dæmis að setja dauðvona
mann ekki í öndunarvél, er ekki beinlínis verið að
gera neitt sem orsakar dauða hans.“
Maðurinn, sem greint var frá hér að framan, dó
samkvæmt þessu líknardauða, en var ekki drep-
inn í líknarskyni. Munurinn á líknardrápi annars
vegar og líknardauða hins vegar felst því í því,
sem er gert - eða látið ógert.
Vilhjálmur Árnason er þeirrar skoðunar, að
engin réttlæting sé fyrir líknarmorðum í okkar
siðfræði. Hins vegar megi deila um bæði líknar-
dráp og líknardauða. „Það virðast vera tilfelli þar
sem velflestum þykir sjálfsagt að varpa tækninni
fyrir róða, grípa ekki í taumana til að framlengja
líf, sem sýnilega er orðið viðkomandi og öðrum
böl,“ segir Vilhjálmur. „Með öðrum orðum, flestir
eru sammála um að dauðastríð skuli ekki lengt
að óþörfu. Varðandi líknardráp geta komið upp
tilvik þar sem togast á réttur viðkomandi til þess
að fá að deyja, og virðingin fyrir lífinu - helgi
lífsins og skyldur lækna og hjúkrunarfólks. Þess-
um málum má kannski stilla upp á gagnstæða
ása, þar sem annars vegar væri kennisetningin
„allt líf er heilagt" og hins vegar að einstaklingur-
inn ráði því alltaf sjálfur hvenær hann fær að
deyja. Ég held að heilbrigð siðferðileg hugsun sé
þarna á milli. Reglan um helgi lífsins, sem er
auðvitað mjög mikilvæg, má ekki útiloka þau tilvik
þar sem dauðinn er mönnum líkn. Siðareglurnar
mega ekki bera siðferðið ofurliði eða hugsa fyrir
okkur."
FYRIR NOKKRUM ÁRUM SÝNDI
Leikfélag Reykjavíkur leikritið Erþetta ekki mitt
iíf?, sem fjallaði um mann er lamaðist og óskaði
þess heitast að fá að deyja. Þar var komið inn á
ýmsar siðferðilegar spurningar í sambandi við
dauðann og hvenær og hvort manni er sjálfum
heimilt að ákvarða sína dauðastund. Einnig var
fjallað um siðferðilega ábyrgð lækna og hjúkrun-
arfólks. Þeir Jónatan Þórmundsson, prófessor,
og Þorsteinn Gylfason, dósent, voru fengnirtil
þess að skýra sjónarmið lögfræðinnar og
heimspekinnar í leikskrá sýningarinnar, og einnig
skiptust þeir á greinum í dagblöðum um hugtökin
líknarmorð, líknardráp og líknardauði. ÞJÓÐLÍF
leitaði til Jónatans Þórmundssonar varðandi ís-
lenskar réttarreglur í þessum efnum. Árið 1976
ritaði Jónatan Þórmundsson grein í tímaritið Úlf-
ijót þar sem hann fjallaði ítarlega um hugtakið
líknardráp í Ijósi lögfræðinnar og verður sumpart
FRIÐRIKEINARSSON læknirsegir ibóksinni: „Ég vilhreinlega ekkiláta
fara þannig með mig.
VILHJÁLMUR ÁRNASON
heimspekingur: Það togast á réttur manns til
að deyja og reglan um helgi lifsins.
JÓNATAN ÞÓRMUNDSSONprófessor: Telekkiréttað lögheimila líknar-
dráp.
ÞJÓÐLÍF 39