Þjóðlíf - 01.07.1988, Síða 10

INNLENT
Tafla 4
Heildarvinnutími á viku.
Skipt eftir atvinnuþátttöku, kyni og stétt.
Maí 1984 til nóvember 1987,18-75 ára.
Meðalvinnuvika: Maí 84 Apríl 86 Nóv. 86 Apríl 87 Nóv. 87
Karlar - Allir 47.4 48.4 47.9 48.2 48.3
- Virkir 54.9 55.1 56.1 55.7 54.9
- Fullvinnandi 56.6 56.7 58.3 58.5 57.1
Konur
- Allar 23.5 25.7 24.0 28.1 27.6
- Virkar 33.6 36.1 35.4 39.3 37.1
- Fullvinnandi 45.2 46.5 45.7 51.8 48.8
Fullvinnandi: Karlar - Verkamenn 53.0 54.8 55.6 58.1 58.8
- Iðnaðarm./gæslum. 55.3 53.7 61.8 58.1 55.5
- Skrifstofu- og þjónustust. 48.4 52.6 50.7 51.9 50.8
- Átv.rek./sérfræðingar 57.0 56.9 56.7 57.6 57.7
- Bændur/sjómenn 70.2 72.3 73.7 71.7 64.2
Konur
- Verkakonur 43.5 46.7 44.3 57.1 45.9
- Skrifstofu- og þjónustustörf 44.6 43.4 43.9 45.7 49.1
- Átv.rek./sérfr.'* (45.4) (51.7) 53.5) 48.6) (52.0)
Meiri fyrirvara þarf að hafa á þessum tölum vegna þess hve fáar konur úr þessum
stéttum eru í úrtökunum.
Heimildir: Úr gagnasafni Félagsvísindastofnunar.
Tafla 5
Vinnutími greindur eftir atvinnugreinum, atvinnustöðu og hjúskaparstöðu. Apríl
1986 og 1987.
Meðalvinnuvika hjá virkum og fullvinnandi.
Atvinnugrein: Apríl 86 Apríl 87 Apríl 86 Apríl 87
Landbúnaður 60.9 59.8 65.7 64.0
Fiskveiðar 68.4 69.6 71.5 78.9
Fiskvinnsla 52.6 65.3 57.1 78.4
Iðnaður 48.8 49.1 52.1 53.7
Verslun og þjón. 44.6 45.6 51.8 53.3
Opinber þjónusta 41.6 42.7 49.4 50.6
Atvinnustaða:
Launþegar 45.0 46.7 51.8 55.1
Einyrkjar 52.9 57.7 57.5 61.0
Atvinnurekendur 58.3 55.1 61.6 60.0
Hjúskaparstaða:
Gift(ur) 46.6 50.0 53.9 58.0
í sambúð 48.2 53.2 53.3 57.4
Einhleyp(ur) 48.3 42.6 54.0 50.1
Fráskilin(n) 46.2 44.7 47.7 50.3
Ekkja/ekkill 33.0 32.0 43.2 45.7
Heimildir: Þjóðmálakannanir Félagsvísindastofnunar.
ir þeirra sem stytta vilja vinnuvikuna ytra;
sígilt markmið þarlendra launamannasam-
taka að bæta lífskjör með því að stytta vinnu-
tíma og auka frítíma, tíma fyrir fjölskyldulíf.
í öðru lagi að með styttingu vinnuvikunnar
megi draga úr atvinnuleysi sem hrjáir Vest-
urlönd. Og í þriðja lagi hafa samtök launa-
fólks, sem búa við góð launakjör, verið til
viðræðu um að stytta vinnutímann í stað
kauphækkana í kjarasamningum.
Fagfélög, stjórnmálaflokkar og loks
stjórnvöld t.d. á Norðurlöndum og í Evrópu-
bandalaginu hafa mjög fjallað um kosti og
galla vinnuvikustyttingar. Stjörnvöld hafa
látið gera athuganir og reiknilíkön, kannað
væntingar fyrirtækja og launafólks og fjallað
um mikilvægi annarra þátta sem skipta fólk-
ið máli með skemmri vinnutíma; heilbrigði,
fjölskyldulíf og uppeldi, jöfnuð tækifæra og
kjara milli kynjanna og svo framvegis.
Rannsóknir á sambandi vinnutíma og
framleiðni hafa flestar bent til þess að stytt-
ing vinnutímans geti leitt til aukinnar fram-
leiðni. Þannig sé minni vinnuþrælkun ekki
einungis launamönnum til hagsbóta heldur
og fyrirtækjum og þjóðhagstölum. Stundum
er talið að framleiðniaukning sé á bilinu
0,2% til 0,5% fyrir hvert 1% sem vinnutím-
inn styttist.
Dæmi eru til um mun meiri framleiðni-
aukningu og hagkvæmi í kjölfar öðruvísi
vinnutilhögunar. Þannig segir Stefán frá
bresku fyrirtæki sem samdi við starfsmenn
sína um styttingu vinnuvikunnar um einn
dag. Þetta er fyrirtækið Steloy Foundry
Machines, þar sem unnið er frá mánudegi til
fimmtudags að vísu tíu tíma á dag. Árangur-
inn var sá að afköst jukust um 50%, stjórn-
unarkostnaður minnkaði, yfirvinna lagðist
af. Fyrirtækið sparaði um 20% af kostnaði
við upphitun, ljós og orku. Starfsmenn fengu
lengri helgarfrí og spöruðu sér tíma og fé
vegna ferða til og frá vinnu.
Reyndar er ákveðin reynsla fengin frá ís-
landi í þessu efni. í yfirvinnubanninu 1977
náðu 85% fyrirtækja sömu afköstum í dag-
vinnunni einni og áður náðust með dagvinnu
og yfirvinnu samanlagðri. Það bendir til að
möguleikar eru fyrir hendi til að ná fram enn
meiri framleiðniaukningu hér á landi en
Tafla 8
Hreinn vinnutími virkra launþega
á Norðurlöndum, 20-64 ára
Danmörk Finnland
1976 1978
Allir 37 39
Karlar 41 40
Konur 31 37
Verkamenn 36 39
Stjórnendur 40 36
10