Þjóðlíf - 01.07.1988, Blaðsíða 37

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
Pólskir gyðingar við dauðans dyr í Auschwitz 1943. Gyðingar í Þýskaiandi og hersetnu löndunum áttu yfir höfði sér óhugnanlega
fangavist, vinnubúðir, pyntingar og að lokum dauða. Flótti og búseta í öðrum löndum var eina leiðin.
Gyðingar voru niðurlægðir með ótrúlegri mannvonsku í Þýskalandi og jafnvel víðar.
Gula gyðingastjarnan var næld í klæði þeirra í Þýskalandi og á hernámssvæðum
þeirra til að hægt væri að þekkja þá frá öðrum!
Helene Mann lést á íslandi skömmu eftir
að styrjöldinni lauk og hafði þá þolað miklar
þjáningar í einsemd og einangrun. Hún mun
hafa frétt af örlögum dóttur sinnar, Olgu,
sem og því að hún hafi orðið að skilja börn
sín eftir í hinni hersetnu Danmörku. Sú vitn-
eskja mun hafa valdið öldruðu konunni
óbærilegri hugarkvöl. Hún náði samt að lifa
þá stund, þegar fregn barst af því að Rottber-
ger-fjölskyldan öll hefði lifað styrjöldina af.
Hans Mann Jakobsson hefur búið á Islandi
alla tíð síðan og er hann íslenskur ríkisborg-
ari.
„Það verður að fagna
því. . .“
Á fjórða áratugnum báru skrif málgagna
Sjálfstæðismanna, Vísis og Morgunblaðsins,
tíðum megnan keim af Gyðingahatri sem og
hrifningu af stjórnvaldsaðgerðum nasista í
Þýskalandi. 27. apríl 1938 skrifaði Morgun-
blaðið undir fyrirsögninni Útlendingum vís-
að úr landi:
„Lögreglan hefur vísað úr landi þýskum Gyð-
ingi Rottberger að nafni, og konu hans.
Verður hann látinn fara með næstu ferð til
útlanda.
Rottberger þessi hefir dvalið hjer um tíma
án þess að hafa landvistar— eða atvinnu-
leyfi.
Lögreglan hefir nú með höndum rannsókn
á dvöl útlendinga hjer á landi og síðan út-
lendingaeftirlitið var aukið um nýárið, hefir
útlendingum reynst erfiðara að setjast hjer
að.
Það verður að fagna því, að yfirvöldin skuli
hafa tekið rögg á sig gagnvart þeim lands-
hornalýð, sem flækst hefir hingað til lands í
þeirri von, að ekkert eftirlit væri haft með
dvöl þeirra, eins og tíðkast hefir í mörg ár.
Vonandi sjá yfirvöldin til þess að útlend-
ingum verði sem minnst veitt hjer landvistar-
leyfi og að það fólk erlent, sem hjer er nú án
landvistarleyfis, verði tafarlaust látið fara úr
landi“.
Hvað vissu íslendingar?
Hvað hafði gerst í
Þýskalandi?
Þegar saga Rottberger-hjónanna og annarra
Gyðinga sem flýðu til íslands undan ofsókn-
um þýskra nasista er skoðuð, þá vaknar sú
spurning hve mikið Islendingar vissu — eða
gátu vitað — um ógnarríkið í Þýskalandi.
Nasistar höfðu komist í stjórn í Þýskalandi
30. janúar 1933 ásamt þjóðernissinnuðum,
borgaralegum smáflokki, DNVP
(Deutschnationale Volkspartei), að nafni.
Með fulltingi þessa hjálparflokks seildust
nasistar síðan smám saman til alræðisvalds í
landinu og má segja að þeir hafi verið komnir
til valda að fullu og öllu í maí 1933.
í stefnuskrá þýska Nasistaflokksins frá
1920 er þegar tekið skýrt fram að Gyðingar
geti „ekki verið meðlimir í þýsku samfélagi".
Þegar eftir valdatökuna 1933 tóku nasistar að
hrinda þessari stefnuskrá í framkvæmd. Árið
1935, árið sem Rottbergerhjónin flýðu land,
voru samþykkt svonefnd Niirnberg-lög sem
gerðu Gyðinga nánast alveg réttlausa í land-
inu.
Eftir Kristalsnóttina svokölluðu í nóvem-
ber 1938, þegar skipulegar árásir voru gerðar
á verslanir og íbúðarhús Gyðinga mátti
heiminum síðan ljóst vera að hverju stefndi.
Aðgerðir íslenskra stjórnvalda gegn Gyðing-
um og sú ætlun þeirra að senda fólk úr landi
allt fram á vor 1940, hljóta að teljast óskiljan-
legar í ljósi hinna undangengnu atburða.
35