Þjóðlíf - 01.07.1988, Blaðsíða 42

Torfi Þorgrímsson prentari, sem margir
héldu að væri sonur Jónasar. Meðal af-
komenda hans hefur sú arfsögn verið líf-
seig, hvað sem staðreyndum málsins líð-
ur.
„Líkaði Jónasi þeta hálf illa. Hann var þá
kenndur við einhverja kvenpersónu, sem
hafði elt hann og komið á gluggann stund-
um. Torfi prentari (Þorgrímsson) var af sum«
um kenndur Jónasi, en ég veit ekkert meir
um þetta“.l)
Gröndal hefur haldið að Konráð Gíslason
hafi sett saman vísuna í Kaupmannahöfn til
að stríða vini sínum í Reykjavík. Annars er
tilurð þessarar vísu að öðru leyti á huldu.
Jónas hafði verið hér í náttúruskoðunarferð-
um við vísindastörf en bjó milli ferða í „Há-
konsens húsi“, Aðalstræti 8 sem síðar kallað-
ist Fjalakötturinn. Hann svaf þar í græn-
lenskum hvflupoka sem svo var nefndur,
væntanlega tekið það upp úr Grænlandssögu
Sigurðar Breiðfjörð, segir Gröndal. Grönd-
al þá drengur að aldri heimsótti Jónas í þetta
hús, og átti sjálfur eftir að búa í sama her-
bergi, „útgrafinni rottuholu" í Hákonsens-
húsi.
En hver var þessi „kvenpersóna" sem
stundum kom á gluggann hjá Jónasi? Klem-
enz Jónsson landritari segir frá því í grein um
ýmislegt í Reykjavíkurlífinu á hinni öldinni,
sem hann vinnur eftir lögregluskýrslum, að
þennan vetur, 1841 —1842, hafi Jónas ekki
haft „stundlegan frið fyrir miðaldra ekkju
einni“, svo hann hafi kært það til bæjarfó-
geta.2) Klemenz birtir úr kostulegri áminn-
ingu bæjarfógetans, Stefáns Gunnlaugsson-
ar, um að hætta allri ásókn á Jónas eftirleið-
is. Konan hét Þóra Torfadóttir fædd 1. maí
1795 og því mun eldri en Jónas, sem fæddist
1807. Þóra dó árið 1857. Hún var gift Þor-
grími Eilífssyni, sem var ekki eilífari en svo
að hann lést árið 1841. Torfi prentari sonur
Þóru og Þorgríms (eða Jónasar?) kemur síð-
ar við frásögn þessa.
Nú kemur hér við sögu mikið ritverk, sem
bókaforlagið Svart á hvítu er að vinna að á
öllum verkum Jónasar Hallgrímssonar og
sögu hans. I leitirnar hefur nefnilega komið
Herbert prentari, sonur Sigmundar Guð-
mundssonar prentara og Guðbjargar
Torfadóttur— Jónassonar skálds?
kærubréfið Jónasar vegna ásóknar Þóru en
frumrit þess var talið glatað. Þorleifur Ósk-
arsson sagnfræðingur rakst á þetta bréf í
gögnum Þjóðskjalasafns. Hann fann einnig
bréf Hákonsens hattamakara, sem átti hús-
ið. Þessi bréf, forleikur þessa máls alls,
munu hvergi hafa áður birst á prenti.
Þegar Einar Hákonsen skrifar þessi bréf er
Jónas leigjandi hjá honum en hann var þá í
náttúruskoðunarferð sinni á íslandi. í Há-
konsenshús hefur Jónas væntanlega flutt inn
veturinn 1839 —40. Þann vetur lá Jónas lengi
sjúkur. Þá er Þorgrímur bóndi Þóru enn á
lífi, en væntanlega í kör vegna veikinda. Há-
konsen hefur ef til vill skrifað þessi bréf fyrir
hönd Jónasar leigjanda síns til bæjarfóget-
ans, sem hafði yfir að ráða lögreglumönnum
einum eða tveimur í bænum. Bæjar— og
landfógeti var þá Stefán Gunnlaugsson eins
og áður sagði.
Fyrra bréf Hákonsens hljóðar svo:
„Það er fleirum kunnugt orðið, að Þóra kona
Þorgríms nokkurs húsmanns hér í bænum,
situr um hús mitt, með gægjum, hvar helst
sem henni hentugast sýnist, stundum með
nefið á gluggunum, stundum inni í fordyri,
ogstundum í eldhúsi, oftast leynilega. Ég get
nú ekki lengur þolað yfir þessari hennar að-
ferð, sem að svo mótstríðandi er borgaralegu
frelsi, af hvaða náttúru sem þetta kann að
álítast, óþolandi hnýsni með storkun, þjófsá-
leitni, eða leitast við að granda einhvurjum
sem innanhúss er. Hvað urn þetta er, finn eg
mig afsakaðan til þess, að biðja yðar velbor-
inheit auðmjúklega hér við að hafa eftir
mögulegleikum viðburði við, að stía þessum
skramba frá húsi mínu því fyr sem heldur, til
þess að fyrirbyggja það lakara sem hér af
kynni að hljótast —
Reykjavik 18a sept.1840
Auðmjúkast
E.Hákonsen.
Geir prentari, sonur Herberts prentara,
sonar Guðbjargar Torfadóttur Jónasson-
ar skálds?
Viðbúið er að Stefán fógeti hafi veitt Þóru
tiltal og freistað þannig að ljúka þessu máli.
Ekki hefur Þóra látið sér segjast hafi hún
fengið slíkt tiltal, því hálfu ári síðar skrifar
Hákonsen sitt síðara bréf til fógeta:
„Ég veit reyndar að ekki muni gott aðgjörðar
fyrir bæjaryfirvald ( herra landfógetann), að
hamla Þóru konu Þorgríms frá aðferð sinni,
sem mér þó sýnist vera til svívirðingar fyrir
kaupstað okkar í það heila tekið. Þó er hún
mér mest til ama, þar eð hún bæði nótt og
dag stendur á hleri og á gægjum við glugga
mína, því þykist ég ekki geta (á meðan sama
fram fer) aðnotið þess frelsis sem bæjar-
ins borgurum er ætlað . Þar eð þessi hennar
aðferð hefur nú viðvarað heila tvo vetur, eða
lengra tímabil, þykist eg orðinn vera lang-
knúður til þess, að biðja yðar velborinheita
bestu úrræða, að afstýra þessum mínum
hnekkir í borgararétts friði. Það er ekkert
lagaleysi að maður sjálfur hefni þeirra mót-
gjörða sem manni kunna að mæta. Þess því
heldur veit ég að yðar velborinheit muni
nauðsyn þykja, að afstýra því, að maður
sjálfur leiti hefnda (kannski ómátulega).“
Reykjavík þann 10a apríl 1841.
[E.Hákonsen.]
Svívirðileg ásókn
Þorgrímur bóndi Þóru lést í byrjun ágúst 1841
og er þá viðbúið að eitthvað hægi á kerlu, en
vorið eftir var allt við það sama, Jónas hafði
ekki flóafrið fyrir henni. í árslok 1841 flutti
Jónas sig um set yfir í Dillonshús, Suðurgötu
2 (húsið er nú í Arbæjarsafni) en það breytti
engu um eftirleitan Þóru Torfadóttur.
I aprflmánuði 1842 sér Jónas sig knúinn til
að skrifa Stefáni Gunnlaugssyni kærubréf.
Sjálfsagt hafa þeir verið kunningjar og bréfið
er merkt „prívat“ dagsett 19. aprfl:
40