Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2011, Blaðsíða 21

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 68
kom fram á skólatíma í heildameyslu ávaxta (p < 0.001) og heildameyslu
grænmetis (p < 0.001) og eftir skóla í heildarneyslu ávaxta (p = 0.005) og
heildarneyslu grænmetis (p = 0.007). Ákvarðandi þættir fyrir neyslu í
skólaumhverfinu sýndu marktækt hærra skor milli áranna 2003-2009 (p
< 0.001).
Ályktun: Jákvæð þróun var í ávaxta- og grænmetisneyslu milli áranna
2003-2009, þar sem aukningin var mest í ávaxtaneyslu. Þessi jákvæða
breyting milli ára, þá sérstaklega í skólaumhverfinu bendir til þess að
aðgerðir til að auka neysluna í íslenskum grunnskólum hafa skilað
árangri. Líklegt er að íhlutanir í skólum, skólamáltíðir og 5 á dag
herferðin hafi allt átt þátt í þessari breytingu. Þættir eins og aðgengi,
þekking á ráðleggingum og fleiri mældust hærri 2009 en 2003. Þrátt fyrir
góðan árangur í þessum málum em íslensk skólabörn ennþá töluvert
undir ráðleggingum um ávaxta- og grænmetisneyslu (500 g/dag) og
mikilvægt að halda áfram að stuðla að aukinni neyslu og þá sérstaklega
grænmetisneyslu.
V-42 Joðhagur og fæðuval þungaðra kvenna á íslandi
Ingibjörg Gunnarsdóttir u, Aníta G. Gústavsdóttir1, Laufey Steingrímsdóttir1'2, Ari J.
Jóhannesson3, Amund Maage4 Inga Þórsdóttir1-2
lRannsóknarstofu í næringarfræði HÍ og Landspítala, 2matvæla- og næringarfræðideild
heilbrigðisvísindasviði Hf 3lyflækningasviði Landspítala, 4National Institute of Nutrition and
Seafood Research (NIFES), Noregi
ingigun@landspitali.is
Inngangur: Neysla á mjólk og fiski hefur minnkað verulega undanfama
áratugi en þessar fæðutegundir eru mikilvægir joðgjafar. Alvarlegustu
einkenni joðskorts koma fram á meðgöngu.
Markmið: Að meta joðhag meðal þungaðra kvenna í samfélagi þar
sem breytingar á neysluháttum hafa átt sér stað. Markmiðið var einnig
að meta neysluvenjur þungaðra kvenna og fylgni við fæðutengdar
ráðleggingar Lýðheilsustöðvar.
Aðferðir: Þungaðar konur (19-43 ára, n=162) voru valdar af handahófi
af fjómm heilsugæslustöðvum á höfuðborgarsvæðinu. Tíðnispurn-
ingalistar vom notaðir til að meta fæðuval og tíðni neyslu. Styrkur joðs
og kreatíníns var mældur í þvagsýnum. Styrkur thyroid-stimulatin
hormone (TSH) var mældur í blóði.
Niðurstöður: Helstu uppsprettur joðs úr fæðu voru bætiefni (33%), mjólk
og mjólkurvörur (31%) og fiskur (18%). Miðgildi joðstyrks í þvagi var
180pg/l og miðgildi hlutfalls joðs og kreatíníns (Ul/Cr ratio) 173pg I/
Cr. Meiri joðútskilnaður sást meðal þeirra kvenna sem mest neytti af
mjólkurvömm. Um 60% þátttakenda uppfylltu ráðleggingar um neyslu
a200g af ávöxtum á dag en aðeins 4% uppfylltu ráðleggingar um neyslu
grænmetis. Um 40% af þeim þunguðu konum sem tóku þátt borðuðu fisk
tvisvar sinnum í viku eða oftar og um 70% þeirra uppfylltu ráðleggingar
um neyslu tveggja skammta af mjólk og mjólkurvörum á dag. Um 40%
neytti sem svarar ráðlögðum dagskammti af D vítamíni (lOpg/dag).
Ályktun: Joðhagur þungaðra kvenna er innan viðmiðunarmarka (150-
249pg/dag) Alþjóðaheilbrigðisstofunarinnar (WHO). Algengast var
að fæðutengdum ráðleggingum er snúa að mjólk og mjólkurvörum
væri mætt. Neysla á grænmeti, fiski og notkun á lýsi eða öðrum
D-vítamíngjafa reyndist lítil.
V-43 Mat á gildi mælikvarða til að fylgjast með þróun mataræðis
meðal 7-12 ára barna á Norðurlöndunum
Ingibjörg Gunnarsdóttir 1,2( Hrefna Pálsdóttir* 1, Ellen Trolle3, Sisse Fragt3 fyrir hönd
Nordic Monitoring working group
‘Rannsóknarstofu í næringarfræði HÍ og Landspítala, 2matvæla- og næringarfræðideild
heilbrigðisvísindasviði HI,3 National Food Institute (DTU Food), Danmörku
ingigun@landspitali.is
Inngangur: Lélegt mataræði og lítil hreyfing eru vandamál í hinum
vestræna heimi. Mikilvægur þáttur í aðgerðaráætlun Norrænu
ráðherranefndarinnar frá árinu 2006, ("Nordic Plan of Action on better
health and quality of life through diet and physical activity"), var þróun
sameiginlegra mælikvarða til þess að fylgjast með þróun mataræðis og
hreyfingar meðal íbúa á Norðurlöndunum.
Markmið: Að meta gildi Norræns mælikvarða til könnunar á fæðuvali
og tíðni neyslu valinna fæðutegunda meðal 7-12 ára barna.
Aðferðir: Gildi mælikvarðans var metið meðal 7-12 ára barna (n=293)
á íslandi og Danmörku. Foreldrar svöruðu (með aðstoð barna sinna)
spumingum um neyslu barnanna á völdum fæðutegtmdum, sem áætlað
er að endurspegli neyslu á heildar fitu, mettaðri fitu, viðbættum sykri og
tefjum. Viðmiðunaraðferðin var sjö daga fæðisskráning.
Niðurstöður: Fyrir flestar fæðutegundir sást marktæk aukning neyslu
(g/viku) með aukinni tíðni neyslu samkvæmt Norræna mælikvarðanum.
Fylgni milli aðferðanna var á bilinu r=0,33-0,71. Mælikvarðanum hættir
til þess að vanmeta neyslu á sætindum og gosdrykkjum. Niðurstöðurnar
sýndu að einn skammtur af ávöxtum og grænmeti er stærri meðal
barna í Danmörku heldur en á íslandi en einn skammtur af fiski virðist
stærri meðal íslenskra barna heldur en danskra. Meðal íslenskra barna í
rannsókninni endurspeglar hærri tíðni neyslu sykurlausra gosdrykkja,
sælgætis og sykraðra mjólkurvara hærri neyslu á viðbættum sykri. Tíðari
neysla grænmetis endurspeglar meiri neyslu á tefjum.
Ályktun: Norræni mælikvarðinn er vel til þess fallið að fylgjast með þróun
mataræðis meðal Norrærma barna. Þó ber að hafa skammtastærðir, sem
geta verið mismunandi milli landa, í huga við túlkun niðurstaðna. Eins
þarf að taka tillit til hugsanlegrar vanskráningar óhollra fæðutegunda.
V-44 Mat á gildi tíðnispurningalista um fæðuval aldraðra
Tinna Eysteinsdóttir1, Inga Þórsdóttir1'2, Ingibjörg Gunnarsdóttir1-2, Ólöf Guðný
Geirsdóttir1, Vilmundur Guðnason34, Laufey Steingrímsdóttir1-2
’Rannsóknastofu í næringarfræði HÍ og Landspítala, 2matvæla- og næringarfræðideild,
heilbrigðisvísindasviði HÍ,3Hjartavemd,4læknadeiId HÍ, Landspítala
tinnaey@landspitali.is
Inngangur: Tíðnispumingalistar um fæðuval eru mikilvæg mælitæki
í faraldsfræðilegum rannsóknum á næringu og heilsu. Nauðsynlegt er
að meta gildi slíkra spurningalista áður en svör þeirra em notuð í rann-
sóknaskyni.
Markmið: Að meta gildi spumingalista um mataræði aldraðra, sem
þróaður var sérstaklega fyrir þátttakendur Öldrunarrannsóknar Hjarta-
vemdar.
Aðferðir: Spurningalistinn var lagður fyrir 128 þátttakendur úr annarri
öldrunarrannsókn, IceProQualita, 65 ára og eldri (58.6% konur).
Þátttakendur vigtuðu auk þess og skráðu allt fæði í 3 daga. Fylgni var
síðan metin milii þessara tveggja aðferða.
Niðurstöður: Ásættanleg fylgni milli aðferða (r=0.304-0.709) fannst hjá
báðum kynjum fyrir ferska ávexti, haframjöl/múslí, ferskt grænmeti,
sælgæti, mjólkurvörur, mjólk, ávaxtasafa, lýsi, kaffi, te og sykur í kaffi/
te. Einnig var ásættanleg fylgni fyrir kex/kökur og kartöflur hjá körlum
LÆKNAblaðið 2011/97 21