Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2011, Blaðsíða 42

VÍSINDI Á VORDÖGUM
FYLGIRIT 68
með æðaþeli úr naflastreng (HUVEC) í millifrumuefni (matrigel).
Bæling eða örvun þroskunargena er gerð með innleiðslu lentiveiruferju.
í lok ræktana eru frumumar litaðar með mótefnum gegn ýmsum
kennipróteinum.
Niðurstöður: Æðaþelsfrumur seyta þáttum sem eru nauðsynlegir til
örvunar greinamyndunar VAIO þekjufrumna. Vitað er að FGF örvar
greinamyndun í ýmsum þroskunarferlum og er líklegur til að gera það
einnig í mannslungum. Þegar FGF viðtakar voru hindraðir fékkst engin
greinamyndun, heldur minntu þyrpingarnar á berjaklasa og tjáning
shRNA gegn FGFR2 gaf sömu svipgerð. Við vinnum nú að því að
kanna nánar hlutverk FGF boðferlisins og Sprouty próteina í greinóttri
formmyndun. Að auki verður þáttur annarra boðferla kannaður.
Ályktanir: Þrívíð samrækt þekjufrumna og æðaþels er öflugt kerfi sem
leyfir okkur að rannsaka grundvallaratriði við formmyndun lungna.
Lentiveiruferjur henta vel til erfðafræðilegra breytinga á kerfinu og gera
okkur kleift að kryfja til mergjar þau ferli sem stýra greinamyndun og
þroskun lungna.
V-108 p63 er nauðsynlegur fyrir myndun sýndarlagaskiptrar
lungnaþekju í rækt
Ari Jón Arason12. Sigríður Rut Franzdóttir'-.Ólafur Baldursson11. Þórarinn
Guðjónssonu, Magnús Karl Magnússon1'2-3
'Rannsóknastofu í stofnfrumufræðum, lífvísindasetri Læknagarðs, 2rannsóknastofu
í blóðmeinafræði Landspítala, 3rannsóknastofu í lyfja og eiturefnafræði HÍ,
4lungnalækningadeild Landspítala
ajal@hi.is
Inngangur: Sýndarlagskipt (SL) þekja í efri loftvegum er mikilvæg
í vömum lungna og breytingar á henni tengjast bæði sýkingum og
myndun krabbameins. Þéttitengi milli lungnafruma eru nauðsynleg til að
viðhalda skautun frumanna og vörnum þekjunnar. Umritunarþátturinn
p63 sem er nauðsynlegur fyrir þroskun og viðhald lagskiptrar þekju
(t.d. húð) er tjáður í basal frumum í efri loftvegum. Tvö mismunandi
splæsform eru til af p63, transactivation domain(TA)-p63 og A-N-
p63. Markmið rannsóknarinnar er að kanna hlutverk p63 í myndun
sýndarlagaskiptri þekju í mönnum.
Efni og aðferðir: Frumulínan VA10 myndar SL-þekju í "air-liquid-
interphase" (ALI) ræktunarkerfi. Viðnám yfir þekju (transepithelial
resistance (TER)) var mæld og segir hún til um styrk þéttitengja.
Þöggun á p63 tjáningu var gerð með shRNA lentiveiruinnskoti. Til að
kanna tjáningu gena voru gerðar mótefnalitanir, Western blettun og
magngreinandi PCR (qRT-PCR).
Niðurstöður: í lungnavef er tjáning á p63 mehn með ósérhæfðu mótefni
bundin við basal frumur. Sérhæft mótefni gegn A-N-63 hefur sama
tjáningarmynstur. í ALI ræktun er A-N-p63 tjáð í basal hluta þekjunnar
en hverfur í efri hluta þekjunnar svipað og sést í lungnavef. qRT-PCR
sýnir að A-N-63 borið saman við TA-p63 er megin splæsform í ALI rækt.
Þöggun á p63 með lentiveiru sem kóðar shRNA röð gegn p63 mRNA í
VA10 (VA10-p63kd) leiðir til verulegrar bælingar á próteinmyndun p63.
VA10-p63kd frumur mynda þekju með óeðlilega formgerð í ALI rækt.
Þekjan er einföld en myndar stöku svæði með lagskiptingu. Þekjan
hefur lækkað viðnám (TER) borið saman við VA10. Einnig hefur hún
aukið gegndræpi. VA10-p63kd frumur hafa einnig minnkaða hæfni til
frumuskriðs.
Ályktun: A-N-p63 virðist vera ráðandi splæsform af p63 í lungum. Ef
p63 er þaggað verður ekki til eðlileg þekja í rækt. Sýndarlagskipting
er verulega minnkuð, TER er lágt og gegndræpi aukið. Þetta bendir til
mikilvægis p63 í þroskun og sérhæfingu lungnaþekju. Þöggun á p63
leiðir einnig til minnkaðs frumuskriðs sem gæti bent til minni hæfni til
sáraviðgerðar. Frekari rannsóknir miða að því kanna ítarlega hlutverk
p63 í stofnfrumum lungna.
V-109 Ræktun fruma úr ferskum lungnavef til stofnfrumurannsókna
Hulda Rún Jónsdóttir1-* 2, Ari Jón Arasonu, Sigriður Rut Franzdóttir1-2, Ólafur
Baldursson3, Tómas Guðbjartsson16, Magnús Karl Magnússon1-23-6, Þórarinn
Guðjónsson’-'"
'Rannsóknastofu í stofnfrumufræðum, lífvísindasetri Læknagarðs, 2rannsóknastofu í
blóðmeinafræði, 3lyflækningadeild, ^skurðdeild Landspítala, 5rannsóknastofu í lyfja- og
eiturefnafræði, 6læknadeild HÍ
hrjll@hi.is
Inngangur: Þekjuvefur lungna er samsettur úr ólíkum frumugerðum
sem sjá um loftskipti, vamir, hreinsun, smumingu og fleira. Nokkrar
frumugerðir eru taldar gegna hlutverki stofnfruma í lungnaþekjunni,
svo sem basal, Clara og alveolar týpu-II fmmur. Stofnfrumueiginleikar
þessara fruma hafa þó ekki verið staðfestir með óyggjandi hætti og
byggir vitneskja manna að miklu leyti á niðurstöðum úr nagdýmm.
Mikil vöntun er á ræktunaðferðum fyrir lungnafrumur úr ferskum
sýnum úr mönnum.
Markmið: Að koma á fót frumuræktunarferlum fyrir ferskar lungna-
frumur úr mönnum og skilgreina betur stofnfrumu- og sérhæfingar-
hæfni þessara fruma.
Efniviður og aðferðir: Lungnasýni voru fengin úr lungnaaðgerðum
á Landspítala með upplýstu samþykki sjúklinga. Vefurinn og frumu-
ræktanirnar voru unnar eins og lýst er í niðurstöðum.
Niðurstöður: Uppsetning frumurækta úr ferskum lungnavef er tímafrekt
ferli sem krefst þolinmæði og þekkingar á hegðun ólíkra fruma í rækt.
Mikilvægt er að fínskera vefjabútana sem koma frá skurðstofunni til að
auðvelda vefjameltu með ensímblöndum. Að lokinni meltingu þar sem
millifrumuefnið er fjarlægt er þekjuvefsklösum sáð á ræktunarflöskur
og frumumar ræktaðar við skilyrtar aðstæður. Árangur er metinn
með frumuskoðun í smásjá. Okkur hefur tekist vel að rækta frumur
úr efri berkjum, þar með talið bifhærðar frumur og basalfrumur. Hins
vegar hefur reynst erfiðara að rækta fmmur úr smæstu berkjum og
lungablöðrum þó takmörkuðum árangri hafi verið náð.
Ályktanir: Enn vantar nokkuð upp á að þróa góðar aðferðir við
einangrun fruma úr ferskum lungnavef. Nauðsynlegt er að prófa
mismunandi ensímblöndur sem og meltingartíma og -hitastig. Verkefnið
er stöðugt í þróun og er unnið að því að betrumbæta aðferðafræði og
auka heimtur í frumueinangrun.
V-110 Bandvefsumbreyting lungnaþekjufrumna
Hulda Rún Jónsdóttir1-2, Ari Jón Arason1-2, Sigríður Rut Franzdóttir1-2, Ólafur
Baldursson3, Tómas Guðbjartsson16, Magnús Karl Magnússon1-2'5'6, Þórarinn
Guðjónsson1-16
‘Rannsóknastofu í stofnfrumufræðum tífvísindasetri Læknagarðs, 2rannsóknastofu í
blóðmeinafræði, 3lyflækningadeild, ‘skurðdeild, Landspítala og rannsóknastofu í 5lyfja- og
eiturefnafræði og 6læknadeild HÍ
hrjU@hi.is
Inngangur: Stofnfrumur gegna lykilhlutverki við myndun og viðhald
vefja. í lungnaþekju manna eru basalfrumur taldar sinna stofnfrumu-
hlutverki og þar með endumýjun þekjufrumna. Fmmulínan VA10 er
úr mennskri lungnaþekju og býr yfir stofnfumueiginleikum. Band-
vefsumbreyting þekjufruma (e. epithelial to mesenchymal transition, EMT)
er þroskunarferli tengt stofnfrumum sem m.a. eykur frumuskrið og geta
æxlisfrumur nýtt sér EMT við meinvörp.
42 LÆKNAblaðið 2011/97