Fréttatíminn - 09.01.2015, Blaðsíða 12

Sumar vef-
síður eru
aðeins að-
gengilegar
í gegnum
Tor-vafrann.
Lauknet
tryggir
nafnleysi
Tor-netið er sveipað nokkurri dulúð en þar er hægt að vafra
um netið í skjóli nafnleysis. Lögregla, blaðamenn, aktív-
istar og aðrir sem þurfa á nafnleysi í netheimum eru meðal
notenda. Tor hefur einnig verið notað í misjöfnum tilgangi af
glæpamönnum en Smári McCartey segir að kostir þess að Tor
sé til staðar séu gríðarlegir og hann hvetur alla til að prófa.
T or-netið er fullkomin leið til að sneiða hjá ritskoðun og nota netið nafnlaust. Ég
hvet alla til að prófa þetta,“ segir
Smári McCarthey, stjórnarmaður
í IMMI – alþjóðlegrar stofnunar
um upplýsinga- og tjáningarfrelsi
og einn af stofnendum Félags
um stafrænt frelsi og stjórnmála-
hreyfingar Pírata á Íslandi. Al-
mennt notar fólk aðeins hluta af
netinu en þar fyrir utan er stór net-
heimur sem ekki er aðgengilegur
í gegnum hefðbundnar leitarvélar
og nota þarf sérstakan vafra frá
Tor til að sjá.
Tor hefur fengið á sig neikvæð-
an stimpil þar sem í undirheimum
netsins er hægt að selja fíkniefni,
vopn og dreifa barnaklámi nafnlaust
en Smári segir kosti Tor líka vera
gríðarlega. „Tor gagnast þeim sem
eru að berjast gegn spilltum stjórn-
völdum í löndum þar sem jafnvel er
lokað á netið í gegnum eldveggi,
lögreglan getur notað Tor til að
uppræta glæpahringi og blaðamenn
geta notað Tor til að fá nafnlausar
upplýsingar frá heimildarmönnum,“ seg-
ir hann en meðal þeirra sem hafa nýtt sér
Tor eru Wikileaks og uppljóstrarinn Ed-
ward Snowden sem lak gögnum frá Þjóð-
aröryggisstofnun Bandaríkjanna, NSA.
Þróað af sjóhernum
Tor-netið var upphaflega sett upp af
bandaríska sjóhernum til að koma í veg
fyrir að óvinir gætu greint samskipti
sem skip og kafbátar áttu sín á milli.
Tor stendur fyrir The Onion Router, eða
Lauknetið, en þessu neti er líkt við lauk
þar sem hægt er taka burt heilu lögin en
alltaf kemur eitthvað nýtt í ljós. Þegar
Tor er notað er ómögulegt að rekja IP-töl-
ur eða hvaðan notandi kemur vegna dul-
kóðunar. Eina mínútuna virðist hann vera
í Frakklandi en þá næstu er sem hann
sé í Perú. Upphaflega hugmyndin var að
eingöngu bandaríski sjóherinn myndi
nota Tor. Þrátt fyrir dulkóðun gátu óvin-
ir samt séð að netið var í gangi og gátu
því verið vissir um að þarna var um sam-
skipti innan sjóhersins að ræða. Því var
ákveðið að opna Tor þannig að lögregla,
blaðamenn, aktívistar og aðrir sem þurfa
á nafnleysi í netheimum að halda geti not-
að það. Það sem sjóherinn græddi á því er
að nú er ómögulegt að greina hvort sam-
skipti á netinu eru á vegum hersins eða
almennra borgara.
Darknet rangnefni
Gjarnan er talað um að þær upplýsingar
sem almenningur hefur aðgang að á net-
inu sé aðeins brotabrot af því sem leynist
í hafsjó þess. Ef netinu er líkt við hafið er
þá tekið sem dæmi að leitarvélar á borð
við Google sé skip sem siglir á yfirborði
hafsins en allt þar fyrir neðan sé það
sem kallast oft Deep Net eða DarkNet.
„Mér finnst DarkNet alveg óþolandi nafn.
Það er alls ekki lýsandi fyrir það sem er
þarna í gangi og hljómar eins og titill úr
vísindaskáldsögu,“ segir Smári. „Ég er
fylgjandi því að í stað þess að kalla Tor-
netið DarkNet þá ætti að kalla afgang-
inn af netinu „Netið-þar-sem-hægt-er-að-
fylgjast-með-þér.“
Í dag eru tugir forritara sem vinna að
því að halda Tor gangandi, sumir í sjálf-
boðavinnu, en þeir hittast reglulega á
ráðstefnum og var ein slík haldin á Ís-
landi í febrúar á síðasta ári. „Þeir sem
standa á bak við Tor eru frá ólíkum lönd-
um og reyna að hittast reglulega, ræða
þau vandamál sem steðja að og finna
lausnir,“ segir Smári sem bendir á að Ís-
land sé mjög virt þegar kemur að upp-
lýsinga- og tjáningarfrelsi. „Hvort sem
það er verðskuldað eða ekki,“ segir hann.
Hægt að misnota eins og annað
Afar einfalt er að komast á Tor. Til þess
þarf einfaldlega að fara á Torproject.
org og hlaða niður Tor-vafranum. Mikil-
vægt er að gera sér grein fyrir að vafr-
inn einn og sér tryggir ekki nafnleysi
heldur þarf að nota hann rétt. Þannig
missir fólk nafnleysi sitt ef það skráir sig
til að mynda inn á Facebook í gegnum
Tor og ekki er ráðlegt að hlaða niður
stórum skrám í gegn um Tor. Þó hægt
sé að nota Tor til að skoða hefðbundn-
ar vefsíður eru flestir sem nota vafrann
aðeins í sérstökum verkefnum enda er
hann líka hægari en aðrir vafrar. Auk
þess að geta notað Tor til að tryggja sitt
nafnleysi eru sumar síður sem eru að-
eins aðgengilegar í gegnum Tor, og því
ómögulegt að vita hvar þær eru hýstar.
Vefslóðir sem eru þannig faldar enda á
.onion. Sumar slóðirnar er hægt að finna
í gegnum síðu HiddenWiki og þar sést
til að mynda að slóð Wikileaks á Tor er
http://zbnnr7qzaxlk5tms.onion
Eitt af því sem hefur vakið athygli á Tor
er markaðstorgið SilkRoad sem þróaðist
yfir í umfangsmikil viðskipti með fíkni-
efni. Bandaríska alríkislögreglan lokaði
SilkRoad en þá spratt upp fjöldi annarra
álíka markaðstorga í staðinn. „Það er
hægt að nota Tor til að gera slæma hluti.
Ég er samt sannfærður um að þessir hlut-
ir væru til hvort sem Tor væri til stað-
ar eða ekki. Bresk yfirvöld hafa verið
nokkuð ötul við að ritskoða netið og nú
er staðan sú að hjálparsíður vegna heim-
ilisofbeldis eru jafnvel lokaðar. Þannig
kemst barn sem er að leita sér upplýsinga
ekki á slíka síðu nema í gegn um Tor,“
segir Smári.
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Notendur Tor
eftir löndum
Alls nota um 2 milljónir
manna Tor daglega
Afganistan 700
Ísland 1.500
Kína 1.500
Sýrland 2.000
Danmörk 8.000
Brasilía 80.000
Rússland 140.000
Frakkland 150.000
Samkvæmt Torproject.org
Tor stendur fyrir The Onion
Router þar sem hvert lagið
hylur það næsta.
Smári McCarthey, stjórnar-
maður í IMMI – alþjóðlegrar
stofnunar um upplýsinga-
og tjáningarfrelsi.
Með Tor er hægt að vafra um netið í skjóli
nafnleysis. Ef reynt er að rekja hvaðan
notandi kemur virðist hann kannski eina
mínútuna vera í Frakklandi en þá næstu í
Perú.
Gjarnan er talað um að almennir notendur sjái aðeins hluta netsins, toppinn á ísjakanum, en með réttu tólunum sé hægt að
finna mun meira í hafsjó þess.
Gómsæ og
glútenlaust
BERLÍN flug f rá
F log ið a l l t á r ið um kr ing!
12.999 kr.
12 fréttaviðtal Helgin 9.-11. janúar 2015