Frjáls verslun - 01.01.2010, Side 56

56 F R J Á L S V E R S L U N • 1 . T B L . 2 0 1 0
s t j ó r n u n
rannsóknir hafa leitt í ljós að munurinn á þeim sem taka góðar ákvarðanir og þeim sem taka lélegar ákvarðanir er sláandi. Þeir, sem taka góðar ákvarðanir, líta svo á að allar ákvarðanir séu ferli
og þeir beinlínis hanna og stjórna þeim sem slíkum. Þeir,
sem aftur á móti taka lélegar ákvarðanir, halda sig við þá
ímyndun sína að ákvarðanir séu atburðir sem aðeins þeir
sjálfir geti stjórnað. Margir leiðtogar nálgast ákvörðunartöku
þannig að ekki aðeins eru of fáir kostir lagðir fram heldur
eru þeir ekki skoðaðir nógu gaumgæfilega til að tryggja sem
besta ákvörðun.
Rannsóknir undanfarinna ára gefa
sterklega til kynna að margir leiðtogar
standi sig beinlínis illa þegar kemur að
ákvörðunartöku. Ástæðan fyrir því er að
þeir meðhöndla ákvörðunartöku sem
stakan atburð eða einangrað val sem á
sér stað á stakri stundu, hvort sem það
er við skrifborðið, á fundi eða meðan
rýnt er í Excel-töflu.
Samkvæmt þessu klassíska
sjónarhorni ákvörðunartöku birtist í
kollinum á leiðtoganum ákvörðun sem
grundvallast á innsæi, rannsóknum og
reynslu eða blöndu af þessu þrennu.
Ef málið varðar til dæmis hvort eigi
að taka vöru sem selst illa af markaði,
þá kæmist stjórnandinn að niðurstöðu
með því að íhuga það með sjálfum sér,
leita ráða, lesa skýrslur, hugleiða málið aðeins meira, og
síðan segja „af“ eða „á“, áður en hann kæmi ákvörðuninni
í framkvæmd.
Með því að nálgast ákvörðunartöku á þennan hátt er litið
framhjá stærri félagslegum og skipulagslegum aðstæðum,
sem að lokum ráða árangri hverrar ákvörðunar.
Reyndin er sú að ákvörðun er ekki atburður heldur ferli
sem þróast yfir tíma t.d. vikur, mánuði, eða jafnvel ár; ferli
sem er þrungið valdatafli og pólitík og troðfullt af persónu-
legum blæbrigðum og samskiptasögu. Um er að ræða ferli
sem morar af umræðum og deilum og sem krefst stuðnings
á öllum stigum skipulagsheildarinnar þegar kemur að fram-
kvæmd ákvarðana.
Ákvarðanir sem ferli: umræður og sannfæring
Rannsókn Davids A. Garvin og Michaels A. Roberto við
Harvard-háskóla, sem þeir segja skilmerkilega frá í grein
sinni í Harvard Business Review, What You Don‘t Know
About Making Decisions, sýnir tvær mismunandi nálganir
við ákvörðunartöku.
Annars vegar umræðuleiðina (e. inquiry) sem byggir á
uppbyggilegum gagnrýnum umræðum. Um er að ræða opið
ferli sem er hannað til að geta af sér margfalda valkosti, hlúa
að því að skiptast á hugmyndum og leiða til lausnar sem
er búið að rannsaka eða prófa. Því miður er þessi nálgun
flestum okkar ekki eðlislæg. Í staðinn grípa hópar sem er
falið að taka ákvörðun oft til annarrar nálgunar, sem lýsa
má sem aðferð sem byggir á því að sannfæra (e. advocacy).
Þessar tvær nálganir virðast keimlíkar á yfirborðinu: hópur
fólks sem sökkvir sér niður í umræður og skoðanaskipti og
reynir að komast að niðurstöðu með því að styðjast við það
sem hann telur vera bestu upplýsingarnar. En þrátt fyrir að
þessar tvær nálganir virðist líkar leiða þær af sér gífurlega
ólíkar niðurstöður.
Sannfæringarleiðin (sem er verri aðferðin) innifelur að
þátttakendur nálgast ákvörðunartökuna sem keppni, jafnvel
þó að þeir keppi ekki endilega opinberlega eða meðvitað.
Vel skilgreindir hópar með ákveðna hagsmuni – t.d. deildir
sem keppa um aukið fjármagn – berjast fyrir málstað sínum.
Þátttakendur eru kappsfullir varðandi þá lausn sem hugnast
þeim og eru því fastir fyrir þegar ágreiningur kemur upp.
Gæði ÁkVarðana
Góðar ákvarðanir ráðast af gagnlegum umræðum. Rannsókn Davids A. Garvin
og Michaels A. Roberto við Harvard-háskóla, sem þeir segja skilmerkilega frá
í grein sinni í Harvard Business Review, What You Don‘t Know About Making
Decisions, sýnir tvær mismunandi nálganir við ákvörðunartöku.
tExti: eyþór eðvarðsson
Eyþór Eðvarðsson skrifar hér um
gæði ákvarðana. Þar takast á
sannfæringarleið og umræðuleið.