Læknablaðið - 01.02.2014, Síða 7

LÆKNAblaðið 2014/100 71
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Nú þegar Læknablaðið byrjar sinn 100.
árgang er ástæða til að spyrja: Þurfum
við ennþá þjóðleg læknisfræðileg tímarit
sem gefin eru út á móðurmálinu? Í okkar
nútímalegu alheimstilveru, þar sem flest
í læknisfræðilegum rannsóknum er birt
alþjóðlega og á ensku, gæti það virst vera
tímaskekkja að slík tímarit séu enn að
koma út. En kannski þurfum við enn meira
á þeim að halda en nokkru sinni fyrr?
Þjóðleg tímarit eru yfirleitt almenn
læknisfræðileg tímarit með sérstaka til-
vísun til föðurlandsins. Þau birta efni
sem er áhugavert fyrir alla lækna og aðal-
markhópur þeirra er klínískir læknar. Flest
þessi tímarit eru gömul og hlutdeild þeirra
í fjölda birtra vísindagreina af læknisfræði-
legum toga fer dvínandi. En ef mæld er þýð-
ing tímaritanna fyrir praktíserandi lækna
er annað uppi á teningnum. Í þessi tímarit
sækja almennir læknar oft mikilvægustu
faglegu upplýsingarnar og sérfræðilæknar
fá þar nýjustu vitneskju um aðrar sérgrein-
ar en sína eigin. Arnold S. Relman, sem var
ritstjóri New England Journal of Medicine,
hefur sagt að „þau séu grundvallarefni í
því lími sem heldur læknisfræðinni sem
starfsgrein saman.”1
Hin augljósa þversögn í samfélagsþró-
uninni hefur líka mikið að segja: Sam-
bland af hnattrænum lífsstíl og þjóðernis-
legri menningu.2 Þótt efnahagur, tækni
og ferðalög hafi minnkað heiminn hafa
nærumhverfi og þjóðleg gildi sumpart
fengið ríkari áherslu en áður. Læknisfræði-
leg tímarit, einkum og sér í lagi almenn
blöð á landsvísu, halda á lofti menningu
lækna landsins og skapa þeim ímynd. Þau
eiga stóran þátt í að móta hlutverk læknis
dagsins í dag og framtíðarinnar. Þau spegla
afstöðu lækna og skoðanir, og utan frá séð,
fyrir fjölmiðla, stjórnmálamenn og al-
menning, sýna tímaritin starf læknisins
með öllu sem því fylgir.3
Læknablöð sem eru ekki á ensku, til
dæmis norrænu blöðin, skipta líka máli
þegar kemur að því að þróa og viðhalda
læknisfræðilegum hugtökum á móður-
málinu. Rétt skilgreining læknisfræðilegra
hugtaka á íslensku er nauðsynleg, bæði
fyrir meðhöndlun sjúklinga og fyrir lækn-
isfræðina sem fag. Læknar og læknisfræði
eru tvítyngd ef svo má segja: með enska
tungu fyrir alþjóðleg fræðileg samskipti,
og með þjóðtungu sína fyrir samskipti við
sjúklinga, kollega og félög sín.4 Það er varla
nokkur annar en landstímaritin sem tekur
ábyrgð á hefð fyrir læknisfræði á móður-
málinu. Reynslan frá norrænu blöðunum
bendir líka til að læknar muni betur fagefni
sem þeir lesa á móðurmálinu en það sem
þeir lesa á ensku.5 Núorðið taka sjúklingar
æ oftar virkan þátt í að ákvarða þætti í eigin
meðferð og til þess að sú ákvörðun hvíli á
skynsemi er grundvallaratriði að þeir skilji
hvað læknirinn er að segja og helst líka
fræðigreinar um meðferðina.
Læknar fá sameiginlega ímynd með því
að fá sömu grunnmenntun. Við förum út í
atvinnulífið með sama bakgrunn og sama
titil. Það er hins vegar ekki sjálfgefið að
viðhalda sameiginlegri ímynd. Það krefst
vinnu, ekki síst nú þegar margir andstæðir
kraftar toga í lækninn. Eitt slíkt afl er sí-
vaxandi fjöldi lækna. Aldrei fyrr hafa svo
margir nýir bæst inn í greinina og þeir færa
með sér bakgrunn, færni og skilning sem
breytir læknasamfélaginu. Samtímis hefur
orðið algjör sprenging í læknisfræðilegri
þekkingu og æ fleiri verkefni útheimta
sérþekkingu. Það er nógu snúið að fylgja
eftir þróun í eigin grein, hvað þá að fylgjast
vel með öðrum greinum. Og þar með eru
læknar orðnir ókunnir hver öðum.
Hvers vegna er mikilvægt að læknar
viðhaldi sameiginlegri ímynd? Er ekki nóg
að við séum sérfræðingar, hjartalæknar,
röntgenlæknar eða almennir læknar?
Ástæðan er sú að með aukinni sérfræði
og styttri vinnutíma höfum við nú brota-
kenndara hlutverk við að meðhöndla sjúk-
linga en áður. En sjúklingarnir eru ekki
með samsvarandi brotakenndar þjáningar
eða kvalir. Einkenni og sjúkdómar þeirra
þurfa heildræna nálgun og samhengi við
greiningu og meðhöndlun. Nú eru margir
læknar sem koma að meðhöndlun þar
sem áður var aðeins einn. Þar sem sam-
hengi verður að vera í meðhöndlun þurfa
læknar að hafa sameiginlegan skilning á
því hvernig á að brúka læknisfræði, hvaða
gildi eiga að vera til staðar og þeir verða að
hafa þekkingu á kunnáttu hver annars.
Aflið í umhverfinu, sem tvístrar vinnu-
kröftunum, þarf mótafl sem heldur áfram
að virka eftir að grunnmenntun lýkur.
Læknisfræðilegt tímarit á landsvísu getur
verið bindiefnið sem bætir í og staðfestir
sameiginlega vitund lækna. Í tímariti
mætast læknar til að ná sér í yfirsýn yfir
það nýjasta í heimi lækna og halda hver
öðrum upplýstum, það er staður þar sem
læknar geta með þekkingu sinni og sam-
eiginlegum skilningi velt fyrir sér hvað það
þýðir að vera læknir í einmitt þessu landi.
Landsblöðin, almennu læknablöðin – eins
og Læknablaðið – hafa semsé jafnmikilvægu
hlutverki að gegna nú og þegar þau voru
sett á laggirnar fyrir um 100-150 árum
síðan.
Heimildir
1. Relman AS. Anniversary discourse: the purpose and pros-
pect of the general medical journal. Bull NY Acad Med
1988; 64: 875-80.
2. Naisbitt J, Aburdene P. Megatrends 2000. Pan Books,
London 1990.
3. Nylenna M. Små nasjonale tidsskrifter – har de noen
fremtid? Tidsskr Nor Lægeforen 2006; 126: 4-8.
4. Simonsen DF, ritstj. Språk i kunnskapssamfunnet. Engelsk
– elitenes nye latin? Gyldendal Akademisk, Osló 2004.
5. Gulbrandsen P, Schrøder TV, Milerad J, Nylenna M. Paper
or screen, mother tongue or English: which is better?
JAMA 2002: 287: 2851-3.
Þýðing: Védís Skarphéðinsdóttir
Practicing medicine is a combination
of science and culture
Haug C
Dr.Med. in infectious disease immunology,
MSc in health services research,
Editor-in-Chief of The Journal of the Norwegian Medical
Association since 2002
Læknisfræði er bæði vísindi og menning
Charlotte Haug
doktor í smitsjúkdómafræði
frá Oslóarháskóla og með
meistaragráðu í heilbrigðis-
þjónusturannsóknum frá
Stanford-háskólanum.
Hún hefur verið ritstjóri og
ábyrgðarmaður norska
læknablaðsins síðan 2002.
Charlotte.Haug@legeforeningen.no
Styttur Sérlyfjaskrártexti: Duodart 0,5 mg/0,4 mg hörð hylki. Hvert hart hylki inniheldur
0,5 mg dútasteríð og 0,4 mg tamsúlósínhýdróklóríð. Ábendingar: Meðferð við miðlungsmiklum
eða verulegum einkennum af völdum góðkynja stækkunar á blöðruhálskirtli (benign prostatic
hyperplasia, BPH). Draga úr hættu á bráðri þvagteppu (acute urinary retention, AUR) og þörf
fyrir skurðaðgerð hjá sjúklingum með miðlungsmikil eða veruleg einkenni af völdum góðkynja
stækkunar á blöðruhálskirtli. Skammtar og lyfjagjöf: Ráðlagður skammtur af Duodart er eitt
hylki (0,5 mg/0,4 mg) til inntöku u.þ.b. 30 mínútum eftir sömu máltíðina á hverjum degi. Hylkin
skal gleypa heil og hvorki tyggja þau né opna. Frábendingar: Ekki má nota Duodart hjá: konum,
börnum eða unglingum, sjúklingum með ofnæmi fyrir dútasteríði, öðrum 5-alfa-redúktasahemlum,
tamsúlósíni, soja, jarðhnetum eða einhverju öðru hjálparefnanna, sjúklingum með sögu um
réttstöðulágþrýsting. sjúklingum með verulega skerta lifrarstarfsemi. Upplýsingar um aukaverkanir,
milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá –www.serlyfjaskra.
is, Markaðsleyfishafi: GlaxoSmithKline ehf. Þverholti 14, 105 Reykjavík, Ísland, Sími 530 3700,
Dagsetning endurskoðunar textans: 29. júlí 2013. Pakkningar og verð (janúar 2014) Duodart
0,5 mg/0,4 mg hörð hylki. 30stk. R, G 6.415 kr
Ráðlagður skammtur af Duodart er eitt hylki (0,5 mg/0,4 mg) til inntöku u.þ.b. 30 mínútum eftir
sömu máltíðina á hverjum degi. Hylkin skal gleypa heil og hvorki tyggja þau né opna.
Heimildir:
Duodart, samantekt á eiginleikum lyfs.

Meðferð við góðkynja stækkun
á blöðruhálskirtli (BPH)
(dútasteríð/tamsúlósín HCl) hylki
Ja
nú
ar
2
01
4
IS
/D
U
TT
/0
00
1/
14
Nykær 68
DK-2605 Brøndby
T +45 36 35 91 00
F +45 36 35 91 01
www.glaxosmithkline.dk
Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna
eða til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.