Læknablaðið - 01.05.2014, Qupperneq 58

318 LÆKNAblaðið 2014/100
Úr fórum Læknablaðsins – 1915-2014
FYRIRBYGGJANDI MEÐFERÐ GEGN HEILASLAGI OG SEGAREKI Í SLAGÆÐUM HJÁ FULLORÐNUM
SJÚKLINGUM MEÐ GÁTTATIF, SEM EKKI TENGIST HJARTALOKUM, MEÐ EINN EÐA FLEIRI ÁHÆTTUÞÆTTI*
*Einhvern tíma fengið heilaslag, tímabundna blóðþurrð í heila eða segarek í slagæð; Útfallsbrot vinstri slegils < 40%; Hjartabilun með einkennum, NYHA (New York Heart Association) flokkur II;
Aldur 75 ár; Aldur 65 ár og jafnframt eitt af eftirfarandi: sykursýki, kransæðasjúkdómur eða háþrýstingur:≥ ≥
RE-LY rannsóknin með Pradaxa 150 mg,
2 sinnum á dag sýndi:
L s me r www.pradaxa.e ið i a á is
Pradaxa®
(dabigatran)150 mg 2 sinnum á dag
FYRIRBYGGIR HEILASLAG
hætta á í slagæðumheilaslagi og segareki
minnkar um samanborið við warfarín
135%
hætta á heilaslagi vegna blóðþurrðar
minnkar um samanborið við warfarín
125%
hætta á minnkar umheilablæðingu 59%
samanborið við warfarín
1
engan mun á alvarlegum blæðingum
samanborið við warfarín
1
· 150 mg,
2 x dag
er venju
legur
ráðlagðu
r skamm
tur
110 mg
er ráðlag
ður skam
mtur fyr
ir
·
- sjúklin
ga eldri
en 80 á
ra
- sjúklin
ga sem e
ru samh
liða á
meðferð
með ver
apamili
Heimild: 1. Connolly SJ, et al. Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation.
N Engl J Med 2009; 361:1139-51.
– betra en warfarín til
að fyrirbyggja heilaslag og
segarek í slagæðum1
Það eru 70 ár síðan lýðveldisárið 1944 lagðist yfir byggðir og ból.
Það ár gaf Læknafélag Reykjavíkur bara út á prent tvö tölublöð af
Læknablaðinu, merkt nr. 9 og 10, og tilheyra 29. árgangi blaðsins,
fyrri tölublöðin í röðinni komu út 1943.
Aðalritstjóri blaðsins við upphaf 29. árgangs var Ólafur Geirs-
son, og meðritstjórar Kristinn Stefánsson og Óli P. Hjaltested,
en síðar Björn Sigurðsson og Jóhannes Björnsson. Efnið eru
margvíslegar greinar um íslenska læknisfræði: berkla, mislinga,
bólusetningu gegn kíghósta, ilsig, bjúg, utanlegsþykkt og vírus-
lungnabólgu. Hæst ber nákvæma og átakanlega lýsingu Ólafs
Ó. Lárussonar héraðslæknis á tréspíraeitruninni sem varð níu
manns að bana á Þjóðhátíð í Vestmannaeyjum 1943.
Í blaðinu eru líka minningargreinar, tíðindi af félagsmálum
(öll fundargerð aðalfundar 1943 birt) og stuttar fréttir úr er-
lendum læknaritum. Athygli vekja afar persónugreinanleg yfirlit
og frásagnir sem lög og reglur hafa alveg bannað nú heilum
mannsaldri síðar. Dæmi um þetta eru Nokkurar Sjúkrasögur eftir
Jóhann Sæmundsson í 9. tölublaði. Þar eru rakin fjögur sjaldgæf
sjúkratilfelli. Sjúklingar eru nefndir með fangamarki sínu og fæð-
ingardagur þeirra og ár
eru tilgreind. Tilfellin
eru 1) Atropoa cerebri,
2) Myotonia acquisita,
3) Athyreoidosis, og 4)
Silicosis.
Í þremur greinum í
þessum árgangi takast
þeir á Árni Pjeturs-
son trúnaðarlæknir
Reykjavíkurborgar og
Vilmundur Jónsson
landlæknir: Lækn-
isafstaða, Læknablaðið
1943; 29: 73-80, Bágborin
afstaða, 29: 122-7, Herfileg
afstaða, 29: 138-44. Til-
efnið er að í Heilbrigð-
isskýrslum fyrir árið
1940 birtir landlæknir
tvö embættisbréf sem hann hefur sent dómsmálaráðuneytinu
og fjalla um „ástandsmálin“. Fyrra bréfið ber titilinn: Um saur-
lifnað í Reykjavík og stúlkubörn á glapstigum. Árni skrifar: Það
skal virt honum til vorkunnar, er hann velur þetta orð, „saurlifnaður“,
að þau orð, sem á íslenzku eru látin tákna „prosituion“ (skækju-, hóru-,
vændiskvenna-, pút- og saurlifnaður) eru orðin nokkuð gömul í málinu
og hafa því fengið ókvæðismerkingu. Þau geta því ekki talizt heppileg
sem fræðiorð; … Ég mun í þessari grein nota orðið „blíðusala“. .. Árni
rekur rökstuðning Vilmundar sem leitar ýmissa heimilda til að
sýna fram á að siðferði hafi hnignað á stríðsárunum svo stórfellt
að grípa þurfi til róttækra ráðstafana. Langfyrirferðarmestar í
því efni eru skýrslur lögreglu sem virðast hafa verið ámóta ítar-
legar og flóknustu mataruppskriftir, ef til vill við hæfi að kalla
þær smásmugulegar í takt við innihaldið. Árni heldur áfram:
Í framhaldi af þessu telur landlæknir sjálfsagt „að lögreglunni sé gert
kleift að nota heimildir þær, sem fyrir eru í lögum um íhlutun um fram-
ferði kvenna, sem hafa beinlínis skækjulifnað að atvinnu“ og ráðleggur
„að lögreglan safnaði saman þeim tugum þess háttar vændiskvenna,
sem henni er kunnugt um, og flytti þær á vinnuhæli“ o.s.frv. Þetta er
ráðlegging landlæknis til ríkisstjórnarinnar. – Vilmundur svarar og
hæðir Árna og spottar og vitnar til orða Vilhjálms Stefánssonar
um Ísland (1939): Strictly speaking there is no prostitution.
–… hann lætur svo sem bréf mín snúist um vandamál almenns saur-
lifnaðar, og helzt á heimsmælikvarða, í stað þess, sem er, að þau snúast
eingöngu um hin einstæðu kynferðisvandamál vor með sérstöku tiliti til
barna og unglinga, einog nú er ásatt í hinni umkomulausu höfuðborg
vorri, umsetinni og ofurseldri ágangi erlends herðliðs tveggja stórvelda,
„með einhverju því hrikalegast hlutfallsraski“ á milli karla og kvenna,
„ sem sögur fara af,“ svo ég viðhafi orð Á.P. sjálfs. Allar greinarnar
þrjár eru hreinn fjársjóður þegar kemur að því að skoða hug-
myndir manna, skoðanir, orðfæri og menningarheim.
„Ástandinu“ hafa verið gerð skil með ýmsum hætti í 70 ár. Þarna
er Læknablaðið með grundvallarheimildir þar sem fulltrúar lækna-
stéttarinnar takast hraustlega á í tölusettum liðum og lesendur
sjá inn í tíðarandann frá því árið 1944 sem logaði skært og bar í
sér bæði hreinleika og andúð gagnvart því sem taldist óeðli. Bara
nafnið eitt og sér, óeðli, gerir ráð fyrir að til sé í þessum heimi eitt
rétt eðli, og svo annað sem er andhverfa þess.
Tölublöðin árið 1944
■ ■ ■ Védís Skarphéðinsdóttir