Læknablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2014/100 649

Ein tafla á dag
Varnar heilablóðfalli og segareki að lágmarki til jafns við warfarín
Sambærileg blæðingarhætta og í meðferð með warfaríni en
marktækt færri innankúpublæðingar og dauðsföll vegna blæðinga
Að taka lyf einu sinni á dag við hjarta- og æðasjúkdómum
eykur líkur á því að lyfið sé leyst út af sjúklingi
eykur líkur á því að sjúklingur taki lyfið
eykur líkur á því að lyfið sé tekið á réttum tíma
samanborið við lyf sem taka þarf oftar
♦♦
♦♦
♦♦
Heimildir: 1. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Xarelto. 2. Patel MR et al. N Engl J Med 2011; 365:883-891.
3. Bae JP et al. Am J Manag Care 2012; 18:139-146. 4. Coleman CI et al. Curr Med Res Opin 2012; 28:669-680.
Fyrsti beini hemillinn á storkuþátt Xa til inntöku
3
2
2
*1
4
4
L.IS.11.2014.0086
Öryggisupplýsingar: Eins og almennt gildir um segavarnarlyf og blóðflöguhemla
verður að nota rivaroxaban með varúð hjá sjúklingum með aukna blæðingarhættu.1
Algengar aukaverkanir (≥1/100 til <1/10): Blæðingar: Í tannholdi, margúll, flekkblæðing,
blóðnasir, blóðhósti, blæðing í auga, blæðingar í húð og undirhúð, blæðing eftir aðgerðir, blæðing í meltingarvegi,
blæðing í þvag- og kynfærum. Aðrar: Blóðleysi, verkir í meltingarfærum og kvið, meltingartruflanir, ógleði, harðlífi,
niðurgangur, uppköst, lágur blóðþrýstingur, kláði, útbrot, verkir í útlim, sundl, höfuðverkur, skert nýrnastarfsemi,
hækkun á transamínasa, sótthiti, bjúgur í útlimum, skertur almennur styrkur og orka, marmyndun, rennsli úr sárum.1
Ekki er mælt með notkun Xarelto hjá sjúklingum með gervihjartalokur.1
*sem fyrirbyggjandi meðferð gegn heilablóðfalli og segareki hjá
fullorðnum sjúklingum með gáttatif án lokusjúkdóms og einn eða
fleiri áhættuþætti, svo sem hjartabilun, háþrýsting, aldur ≥ 75 ára,
sykursýki, sögu um heilablóðfall eða skammvinnt blóðþurrðarkast1
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Kransæðasjúkdómar hafa verið á undan-
haldi á Íslandi síðan um 1980. Sjúkdómur-
inn hafði þá verið í miklum vexti eftir
1950 og náð hámarki um 1970. Nú er svo
komið að kransæðasjúkdómar eru ekki
lengur algengasta dánarorsök á Íslandi og
dánartíðni af þeirra völdum komin niður
fyrir það sem hún var um 1950 samkvæmt
dánarmeinaskrá Hagstofunnar og síðar
Embættis landlæknis. Þessi lækkun hefur
fyrst og fremst náðst með bættri þekk-
ingu almennings og heilbrigðisstétta á eðli
sjúkdómsins og líklegum áhættuþáttum,
svo og viðbrögðum heilbrigðisyfirvalda
og matvælaiðnaðarins. Af þessu hafa leitt
jákvæðar lífsstílsbreytingar að ýmsu leyti
en einnig skiptir íhlutandi meðferð með
lyfjum og skurðaðgerðum vissulega máli.
Kringumstæðurnar hafa því breyst
verulega frá því að kollegar okkar, Sigurður
Samúelsson, Snorri Páll Snorrason og Theó-
dór Skúlason á lyflækningadeild Landspít-
alans, stóðu saman að því að sporna gegn
kransæðafaraldrinum fyrir réttum 50 árum
með því stórvirki að stofna Hjartavernd á
haustmánuðum 1964.
Umrædd breyting til batnaðar hefur
aukið ævilíkur Íslendinga um nokkur ár og
einkenni sjúkdómsins koma að jafnaði fram
síðar á ævinni en áður. Þrátt fyrir það þjást
þúsundir Íslendinga af þessum sjúkdómi
sem einnig veldur mörgum ótímabærum
dauðsföllum. Því er mikilvægt að vera vel
á varðbergi og efla forvarnir og tryggja sem
bestan árangur meðferðar.
Í þessu tölublaði Læknablaðsins birtast
tvær mikilvægar greinar um kransæða-
sjúkdóma. Læknar hjartaskurðdeildar
Landspítala sýna fram á góðan árangur
kransæðahjáveituaðgerða á sjúklingum 50
ára og yngri á tímabilinu 2001-2012.1 Þessi
aldurshópur var um 6% alls sjúklinga-
hópsins og athyglisvert er að þetta hlut-
fall hélst óbreytt út rannsóknartímabilið.
Hér er um afturskyggna rannsókn að ræða
og því ekki unnt að sýna fram á hvaða
áhættuþættir tengdust snemmkomnum
kransæðasjúkdómi og ættarsagan er ekki
kunn. Aðdáunarvert er hvað læknar hjarta-
skurðdeildarinnar hafa verið iðnir við að
kortleggja árangur aðgerða sinna á síðustu
árum, sem er mjög mikilvægt í gæðaeftirliti
og samanburði við erlendar stofnanir.
Hin greinin er ítarleg yfirlitsgrein um
kransæðasjúkdóminn í heild sinni (þó að-
eins fyrri hlutinn í þessu tölublaði).2 Athygli
vekur að þessi samantekt er sameigin-
legt framtak hjartaskurðlækna og hjarta-
lyflækna Landspítala enda er greinunum
ætlað að ná yfir flesta þætti sjúkdómsins.
Greinarnar eru ætlaðar öll um heilbrigðis-
stéttum, sem er vel því að fræðsla heil-
brigðisstétta skiptir miklu máli varðandi
alla framþróun.
Í forvarnahluta greinarinnar er lögð
áhersla á bæði lýðgrundaðar og einstak-
lingsmiðaðar forvarnir og bent á að best-
ur árangur náist með því að beita báðum
aðferðum. Höfundar benda á árangur lýð-
grundaðra aðgerða hér á landi, sem átt hafa
sinn þátt í minnkandi reykingum á Íslandi.
Á síðustu áratugum síðustu aldar mátti
rekja eitt dauðsfall á dag á Íslandi til reyk-
ingatengdra sjúkdóma samkvæmt gögn-
um Hjartaverndar.3 Í dag nálgast það hins
vegar að rekja megi eitt dauðsfall annan
hvern dag til reykinga. Því eru nú um 150
færri dauðsföll árlega vegna minni reyk-
inga í samanburði við árið 1981. Samkvæmt
gögnum Hjartaverndar reykja þó enn um
20% Íslendinga á kransæðaaldrin um og því
er hér mikið verk að vinna.
Þrátt fyrir samfellda þyngdaraukningu
Íslendinga síðastliðinn aldarfjórðung og
tvöföldun á tíðni sykursýki af tegund tvö
samfara því ,hefur nýgengi kransæðasjúk-
dóma haldið áfram að lækka4 (niðurstöður
vantar þó fyrir allra síðustu ár). Veldur þar
mestu að heildargildi kólesteróls í blóði
(sem er óháð líkamsþyngd) hefur haldið
áfram að lækka sem nemur alls 1,5 mmol/L
til ársins 20085 og skýrir um þriðjung lækk-
unar á dánartíðni af völdum kransæða-
sjúkdóma á síðustu áratugum. Væntanlega
tengist þetta æskilegum breytingum á
mata ræði sem lýst er í umræddri yfirlits-
grein.
Hins vegar eru nú teikn á lofti um
að þessi lækkun hafi stöðvast og meðal
kólesterólgildi jafnvel hækkað á ný sam-
kvæmt óbirtum gögnum Hjartaverndar
fyrir árið 2010. Hugsanlega tengist þessi
viðsnúningur þeim mataræðisbreytingum
sem vart hefur orðið hér á landi síðustu
árin en áhrif þess á tíðni kransæðasjúk-
dóma kunna að koma fram nokkrum árum
síðar. Þetta áréttar því mikilvægi þess að
halda áfram reglubundnum mælingum á
áhættuþáttum kransæðasjúkdóma í stóru
þýði og skráningu kransæðasjúkdóma á Ís-
landi. Enn fremur undirstrikar þetta mikil-
vægi þess að mataræðiskannanir verði
framkvæmdar á Íslandi með reglubundn-
um hætti. Engan veginn er nægjanlegt að
framkvæma þær á 10 ára fresti eins og verið
hefur.
Í yfirlitsgreininni eru einnig raktar nýj-
ungar í rannsóknum og greiningu samfara
vaxandi þekkingu og dýpkandi skilningi
á þessum mikilvæga sjúkdómi. Notk un
þessara greiningaraðferða hér á landi væri
vissulega verð frekari umræðu.
Fróðlegt verður að lesa um mismunandi
meðferð kransæðasjúkdóms í seinni hluta
þessarar vönduðu og þörfu yfirlitsgreinar.
Heimildir
1. Árnadóttir LÓ, Axelsson TA, Helgason D, Jóhannesdóttir
H, Aðalsteinsson JA, Geirsson A, et al. Árangur krans-
æðahjáveituaðgerða hjá sjúklingum fimmtíu ára og yngri.
Læknablaðið 2014; 100: 651-6.
2. Guðbjartsson T, Andersen K, Danielsen R, Geirsson A,
Þorgeirsson G. Yfirlitsgrein um kransæðasjúkdóm – fyrri
hluti: Faraldsfræði, meingerð, einkenni og rannsóknir til
greiningar. Læknablaðið 2014; 100: 667-76.
3. Handbók Hjartaverndar hjarta.is
4. Aspelund T, Gudnason V, Magnusdottir BT, Andersen
K, Sigurdsson G, Thorsson B, et al. Analysing the large
decline in coronary heart disease mortality in the Icelandic
population aged 25-74 between the years 1981 and 2006.
PLoS One 2010; 5: 213957.
5. Thorsson B, Steingrimsdottir L, Halldorsdottir S,
Andersen K, Sigurdsson G, Aspelund T, et al. Changes in
total cholesterol levels in Western societies are not related
to statin, but rather dietary factors: the example of the
Icelandic population. Eur Heart J 2013; 34: 1778-82.
Gunnar Sigurðsson
sérfræðingur í innkirtla- og efna-
skiptasjúkdómum og formaður
stjórnar Hjartaverndar
Í ritstjórn Læknablaðsins 1995
til 2000
gunnars@landspitali.is
Coronary heart disease in the front
Professor Gunnar Sigurdsson physician, chairman of the Ice-
landic Heart Association, former professor of Endocrinology
university of Iceland
Hjartað ræður för