Læknablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 12

652 LÆKNAblaðið 2014/100
hjartsláttaróreglu. Einnig voru skráð hjartalyf sem sjúklingarnir
tóku fyrir aðgerðina. Farið var yfir niðurstöður kransæðaþræðing-
ar úr þræðingalýsingum fyrir aðgerð og metið hvort um þriggja
æða kransæðasjúkdóm og/eða vinstri höfuðstofnsþrengsli væri að
ræða. Að auki var farið yfir ómskoðunarsvör og útstreymisbrot
vinstri slegils skráð í prósentum, auk hlutfalls sjúklinga sem höfðu
útstreymisbrot undir 30%. Staðlað EuroSCORE var reiknað fyrir
alla sjúklinga fyrir aðgerð en það er alþjóðlega viðurkennt áhættu-
líkan til að meta áhættu við hjartaskurðaðgerðir.15
Litið var til þess hvort aðgerðin var framkvæmd með aðstoð
hjarta- og lungnavélar eða á sláandi hjarta. Aðgerðartími (skin to
skin), tími á hjarta- og lungnavél og tangartími (cross clamp time)
var skráður í mínútum. Athugaður var fjöldi fjærtenginga á krans-
æðar (distal anastomosis) ásamt því hvaða græðlingar voru notaðir
við hjáveituna, bláæða- eða slagæðagræðlingar. Aðgerðir voru
flokkaðar eftir því hvort um var að ræða val-, flýti- eða bráðaað-
gerð. Bráðaaðgerð var skilgreind sem aðgerð gerð innan sólar-
hrings frá komu sjúklings á sjúkrahús, flýtiaðgerð ef aðgerð var
gerð á sjúklingi sem var inniliggjandi á sjúkrahúsi en valaðgerð
ef sjúklingur var innkallaður af biðlista. Legutími á gjörgæslu og
legudeild hjartaskurðlækninga var skráður í dögum. Blæðing í
brjóstholskera fyrsta sólarhringinn var skráð í ml og fjöldi eininga
rauðkornaþykknis sem sjúklingum voru gefnar í eða eftir aðgerð
var einnig skráður.
Fylgikvillar voru flokkaðir í alvarlega og minniháttar og var
að hluta til stuðst við skilmerki Society of Thoracic Surgeons
(STS).16 Fylgikvillar sem greindust á fyrstu 30 dögum eftir aðgerð
voru skilgreindir sem snemmkomnir. Alvarlegir fylgikvillar voru
hjartadrep í eða eftir aðgerð, heilablóðfall, djúp sýking (sýking í
bringubeini eða miðmæti) bráður nýrnaskaði í RIFLE-flokki F og E,
og fjöllíffærabilun. Minniháttar fylgikvillar voru nýtilkomið gátta-
tif, grunnar skurðsárasýkingar á bringu eða fæti, lungnabólga,
þvagfærasýkingar, aftöppun fleiðruvökva og vægur nýrnaskaði
(RIFLE-flokkar R og I). Hjartadrep í eða eftir aðgerð var skilgreint
sem nýtilkomnar ST-hækkanir eða vinstra greinrof á hjartalínuriti
ásamt hækkun á hjartaensíminu CKMB yfir 70 ng/ml, en þá voru
ekki teknir með sjúklingar sem höfðu hækkun á CKMB vegna
hjartadreps fyrir aðgerð. Sérstaklega var athugað hvort sjúklingur
þurfti að fara í víkkun á kransæðum eða endurhjáveituaðgerð
innan 30 daga vegna endurþrengsla. Loks var dánartíðni innan 30
daga frá aðgerð (operative mortality) skráð.
Heildarlifun og sjúkdómasértæk lifun var reiknuð með aðferð
Kaplan-Meier og samanburður á lifun yngri og eldri hóps metinn
með log-rank prófi. Við útreikninga á sjúkdómasértækri lifun voru
einungis taldir með sjúklingar sem létust af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma. Útreikningar á lifun miðuðust við 1. maí 2013 en
upplýsingar um dánarorsakir fengust úr dánarmeinaskrá Emb-
ættis landlæknis. Áhættulíkan Cox var notað til þess að kanna
fylgni breyta við langtímalifun.
Gögn voru skráð í forritið Microsoft Office Excel og lýsandi töl-
fræði unnin í því en tölfræðipróf voru gerð í forritinu Rstudio-út-
gáfu 0.97.318. Marktækni miðaðist við p-gildi <0,05.
Áður en rannsóknin hófst fengust öll tilskilin leyfi frá vísinda-
siðanefnd, Persónuvernd og framkvæmdastjóra lækninga á Land-
spítala.
Niðurstöður
Af 1626 sjúklingum voru 100 (6%) 50 ára og yngri og hélst þetta
hlutfall stöðugt á þremur fjögurra ára tímabilum frá 2001 til 2012
(p >0,1). Í yngri hópnum var meðalaldur 46 ± 3,6 ár (bil: 32-50) en
67 ± 8,0 ár í þeim eldri (bil: 51-88). Í sömu hópum var hlutfall karla
svipað, eða 87% og 82% (p=0,24).
Áhættuþættir kransæðasjúkdóms, eins og saga um reykingar,
háþrýsting, blóðfituröskun og sykursýki, voru sambærilegir milli
hópa (tafla I). Tilhneiging til hærri líkamsþyngdarstuðuls sást í
hópi yngri sjúklinga, eða 29 kg/m2 borið saman við 28,1 kg/m2 hjá
eldri sjúklingum (p=0,06).
Einkenni voru svipuð í hópunum, bæði samkvæmt CCS- og
NYHA-kvarða. Algengust var hjartaöng (64% á móti 60%, p=0,5),
næstflestir höfðu hjartaöng ásamt mæði (32% á móti 36%, p=0,52)
og 4% í báðum hópum kvörtuðu um mæði án brjóstverkja. Hlut-
fall sjúklinga með hvikula hjartaöng var einnig sambærilegt milli
hópa (59% á móti 51%, p=0,16). Tveir sjúklingar í yngri hópi (2%)
og 18 í þeim eldri (0,1%) greindust fyrir tilviljun (oftast við eftirlit)
og höfðu engin einkenni frá hjarta (p=0,35).
Hlutfall sjúklinga með þriggja æða kransæðasjúkdóm (79% á
móti 83%, p=0,43) og marktæk þrengsli í vinstri höfuðstofni (36%
á móti 43%, p=0,22) var sambærilegt milli yngri og eldri sjúklinga.
Sama átti við um fyrri sögu um hjartasjúkdóma, þar með talið
eldra hjartadrep (30% á móti 25%, p=0,34), fyrri kransæðavíkkun
(20% á móti 21%, p=1), hjartabilun (8% á móti 10%, p=0,73) og hjart-
sláttaróreglu (7% á móti 10%, p=0,48). Fleiri yngri sjúklingar höfðu
hins vegar sögu um nýlegt hjartadrep, eða 41 sjúklingur (41%)
borið saman við 408 (27%) í þeim eldri (p=0,003).
Yngri sjúklingar höfðu marktækt lægra útstreymisbrot vinstri
slegils (meðaltal 52% ±11,4, bil: 15-70) miðað við eldri hópinn (55%
±9,8, bil: 10-80) (p=0,004). Hlutfall yngri sjúklinga með útstreymis-
brot undir 30% var 5% en 2% í eldri hópi (p=0,03).
R A N N S Ó K N
Tafla I. Áhættuþættir fyrir kransæðasjúkdómi í yngri og eldri hópi. Gefinn er
upp fjöldi (%), nema meðaltal ± staðalfrávik (bil) fyrir líkamsþyngdarstuðul.
Áhættuþáttur Yngri ≤50 ára Eldri >50 ára p-gildi
Reykingasaga 68 (69) 1077 (72) 0,74
Blóðfituröskun 62 (63) 855 (58) 0,32
Háþrýstingur 57 (57 981 (64) 0,17
Sykursýki 20 (20) 241 (16) 0,34
Líkamsþyngdarstuðull,
kg/m2 (bil)
29,1 ± 4,8
(21,2-46,3)
28,1± 4,4
(17-63,9)
0,06
Mynd 1. Hlutfall sjúklinga í yngri og eldri hópi sem gengust undir valaðgerð, aðgerð
með flýtingu eða bráðaaðgerð.