Læknablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2014/100 661
hversu auðvelt eða erfitt þátttakendur áttu með að ná endum
saman, var reiknað með línulegri aðhvarfsgreiningu, leiðrétt fyrir
kyni, aldri og menntun. Tölfræðiútreikningarnir fyrir sólarhrings-
upprifjanirnar og tíðni neyslu voru unnir með tölfræðiforritinu
SPSS.
Niðurstöður
Tafla I sýnir samanburð á neyslu fæðu samkvæmt landskönnunum
2002 og 2010-2011. Sýnt er meðaltal fyrir aldurshópinn 18-80 ára,
bæði kynin saman, og hlutfallslega breytingu á neyslu frá árinu
2002. Helstu breytingar eru minni neysla mjólkur og mjólkurvara,
ekki síst nýmjólkur samkvæmt könnuninni 2010-2011 borið saman
við þá fyrri, en einnig minni neysla á brauði, kexi og kökum,
smjörlíki og farsvörum, snakki og sykruðum gosdrykkjum, en
aukin neysla á grófu brauði, hafragraut, ávöxtum, grænmeti, kjöti,
lýsi og próteindrykkjum. Enginn munur var á fiskneyslu.
Samanburður á meðalneyslu nokkurra valinna næringarefna
úr fæðunni árin 2002 og 2010-2011 kemur fram í töflu II. Meira
var af löngum n-3 fjölómettuðum fitusýrum, D-, E- og C-vítamíni
árin 2010-2011 borið saman við 2002, en minna af transfitusýrum,
mettuðum fitusýrum, kolvetnum, einkum viðbættum sykri, A-
vítamíni og kalki. Hlutfallsleg skipting orkuefna fæðisins árin
1990, 2002 og 2010-2011 er í töflu III. Hlutfall próteina var svipað í
öllum þremur rannsóknunum, 17,4, 17,9 og 18,1E%. Hins vegar var
hlutfall fitu, mettaðra fitusýra og transfitusýra mun hærra 1990 en
2002. Heildarfita minnkaði úr 41,0E% árið 1990 í 35,3E% árið 2002,
mettuð fita úr 20,0E% í 14,7E% og transfitusýrur úr 2,0 í 1,4 E%.
Lítill munur var á fituneyslu árin 2002 og 2010-2011, nema neyslu
transfitusýra sem minnkaði úr 1,4E% 0,8E%. Viðbættur sykur í
fæðinu jókst milli áranna 1990 og 2002, úr 8,4E% í 10,6E%, en árið
2010-2011 hafði hann minnkað í 8,9E%.
Fjöldi og hlutfall þeirra sem áttu auðvelt eða erfitt með að ná
endum saman er sýnt í töflu IV, flokkað eftir atvinnuþátttöku,
aldri, menntun, kyni og búsetu. Alls áttu 343 (26%) af 1302 þátt-
takendum frekar erfitt eða mjög erfitt með að ná endum saman.
Hæst var hlutfallið meðal öryrkja (58%) og atvinnulausra, (56%),
en meðal fólks í vinnu var hlutfallið 24%. Hlutfallslega fleiri kon-
ur en karlar áttu erfitt með að ná endum saman. Lítill munur var
á hlutfallinu eftir aldri, menntun eða búsetu innan og utan höfuð-
borgarsvæðis.
Neysla valinna matvara og næringarefna meðal þeirra sem
áttu auðvelt og erfitt með að ná endum saman er sýnd í töflu V,
leiðrétt fyrir kyni, aldri og menntun. Þeir sem áttu erfitt með að
ná endum saman borðuðu marktækt minna af ávöxtum, græn-
meti og grófu brauði en meira af farsvörum og sykruðum gos-
drykkjum. Enginn marktækur munur var á neyslu á kjöti, fiski,
sælgæti, kexi eða kökum milli hópanna. Hlutfall viðbætts sykurs
var marktækt hærra hjá hópnum sem átti erfitt með að ná endum
saman en enginn munur var á hlutfalli harðrar fitu (skilgreind
sem mettaðar og transfitusýrur samtals), fjölómettaðra fitusýra,
trefjaefna eða natríums.
Umræða
Samanburður á niðurstöðum landskannana á mataræði 2002 og
2010-2011 sýnir að fæðuval þokaðist að flestu leyti í hollustuátt á
R A N N S Ó K N
Tafla V. Meðalneysla á dag á völdum næringarþáttum sem tengjast hollustu,
eftir því hvort þátttakendur áttu auðvelt eða erfitt með láta enda ná saman,
p-gildi fundið með línulegri aðhvarfsgreiningu, leiðrétt eftir kyni, aldri og
menntun.
Auðvelt1
n=582
Erfitt2
n=343
p-gildi
Ávextir alls 126 107 0,02
Grænmeti alls 123 110 0,03
Gróft brauð 25 16 <0,001
Fiskur 48 44 0,6
Rautt kjöt 74 67 0,3
Farsvörur 21 26 0,03
Sælgæti 16 18 0,3
Gosdrykkir, alls 178 256 <0,001
Sykraðir 112 172 <0,001
Sykurlausir 66 84 0,4
Kex og kökur 50 44 0,2
Hörð fita3, E% 15,4 15,3 0,8
Viðbættur sykur, E% 8,5 9,8 0,002
Trefjar, g/10 Mj4 20,3 19,7 0,1
FÓMFS5, E% 5,9 5,9 0,5
Natríum, mg 3296 3033 0,03
Natríum, mg/kkal 1,56 1,57 0,6
1 Hóparnir sem svöruðu frekar auðvelt og mjög auðvelt sameinaðir
2 Hóparnir sem svöruðu frekar erfitt og mjög erfitt sameinaðir
3Hörð fita: Mettaðar og transfitusýrur
4FÓMFS: Fjölómettaðar fitusýrur
5Mj: Megajoule
Tafla IV. Fjöldi og hlutfall þeirra, n (%), sem áttu auðvelt eða erfitt með að ná
endum saman, eftir starfsþátttöku, aldri, kyni, menntun og búsetu.
Mjög
auðvelt
n=242
Frekar
auðvelt
n=340
Hvorki
né
n=377
Frekar
erfitt
n=237
Mjög
erfitt
n=106
Í vinnu, n=817 159 (19) 215 (26) 240 (29) 142 (17) 61 (7)
Í námi, n=92 18 (20) 27 (29) 22 (24) 16 (17) 9 (10)
Í námi og vinnu, n=119 19 (16) 31 (26) 37 (31) 28 (24) 4 (3)
Ellilífeyrisþ1. n=140 35 (25) 38 (27) 40 (29) 20 (14) 7 (5)
öryrkjar, n=31 2 (6) 5 (16) 6 (19) 10 (32) 8 (26)
Atvinnulausir n=40 1 (3) 6 (15) 11 (28) 11 (28) 11 (28)
Karlar, n=632 143 (23) 165 (26) 170 (27) 103 (16) 49 (8)
Konur, n=680 99 (15) 176 (26) 207 (31) 134 (20) 57 (8)
18-30 ára n=250 43 (17) 73 (30) 75 (30) 43 (17) 12 (5)
31-60 ára n=744 120 (16) 176 (24) 227 (31) 147 (20) 72 (10)
61-80 ára n=318 79 (25) 91 (29) 75 (24) 47 (15) 22 (7)
Menntun 12 n=410 59 (15) 106 (26) 122 (30) 72 (18) 46 (11)
Menntun 23 n=447 78 (18) 113 (25) 134 (30) 90 (20) 30 (7)
Menntun 34 n=451 104 (23) 121 (27) 121 (27) 73 (16) 29 (6)
Höfuðborgarsv. n=797 147 (19) 213 (27) 231 (29) 137 (17) 60 (8)
utan hbsv5 n=515 95 (18) 127 (25) 146 (28) 100 (19) 46 (9)
1Ellilífeyrisþegar
2Grunnskólapróf
3Framhaldsskólapróf, iðnmenntun
4Háskólapróf
5utan höfuðborgarsvæðis