Læknablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2014/100 659

Spiriva Respimat (tíórópíum)
Að minnsta kosti 40% astmasjúklinga
sem eru á meðferð með ICS/LABA
hafa viðvarandi einkenni og geta
haft gagn af frekari meðferð

1,2
Fyrir fullorðna astmasjúklinga
með viðvarandi einkenni þrátt
fyrir meðferð með ICS/LABA***

Auglýsingin er samþykkt af ENLIIS1
0
-1
1
-2
0
1
4

NÝTT
!
1. LA
MA**

til m
eðfer
ðar
við a
stma
Ábendingar: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð til að lina einkenni hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu (LLT) og jafnframt sem
viðbót við berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð hjá fullorðnum sjúklingum með astma sem fá viðhaldsmeðferð með samsetningu af
innöndunarstera (>800 míkróg budesonid/sólarhring eða jafngildum innöndunarstera) og langverkandi β2-örva og sem hafa fengið
eina eða fleiri alvarlegar versnanir undangengið ár.3
** LAMA - langverkandi andkólínvirkt lyf
***(innöndunarstera/langverkandi β2-örva)
Heimild:
1. Rabe KF et al. Clinical management of asthma in 1999: the Asthma Insights
and Reality in Europe (AIRE) study. Eur Respir J. 2000;16(5):802-807.
2. Bateman ED et al. Can guideline defined asthma control be achieved?
Am J Respir Crit Care Med. 2004;170(8):836-844.
3. Samantekt á eiginleikum Spiriva Respimat www.serlyfjaskra.is
Inngangur
Landskannanir á mataræði Íslendinga eiga sér sögu
allt frá árinu 1939 þegar Júlíus Sigurjónsson kannaði
mataræði og heilsu Íslendinga á vegum nýstofnaðs
Manneldisráðs.1 Frá þeim tíma hafa verið gerðar fjórar
landskannanir á mataræði fullorðinna Íslendinga, síð-
ast árin 2010-2011,2-5 en Rannsóknastofa í næringarfræði
hefur staðið fyrir landskönnunum og rannsóknum á
mataræði barna.6 Allar hafa þessar rannsóknir nýst við
stefnumótun stjórnvalda í heilbrigðismálum og átt þátt
í að móta viðhorf almennings og fagfólks til næringar
og hollustumála.
Næring er einn þeirra umhverfisþátta sem hafa hvað
mest áhrif á heilsu einstaklinga og þjóða.7 Ætla má að
mataræði hafi átt drjúgan þátt í að móta heilsu þjóðar-
innar allt frá fyrstu tíð, og því ærin ástæða til að greina
helstu breytingar og þróun mataræðis hér á landi síð-
ustu ár og áratugi.
Mataræði þjóða ræðst af fjölmörgum þáttum, ekki
síst framboði og verðlagi matvara, framleiðsluháttum
og menningu.8 Gera má ráð fyrir að þær stórfelldu
breytingar sem orðið hafa á framleiðslu, innflutningi,
sölu og dreifingu matvara hér á landi undanfarna
áratugi – svo ekki sé minnst á bættan efnahag þjóðar-
innar – endurspeglist að verulegu leyti í mataræði
þjóðarinnar. Þar fyrir utan hafa einstaklingsbundnir
þættir á borð við aldur, kyn, tekjur, menntun og búsetu
1Rannsóknastofu
í næringarfræði,
Háskóla Íslands og
Landspítala, 2matvæla- og
næringarfræðideild HÍ,
3Embætti landlæknis.
inngangur: Landskannanir á mataræði veita ítarlegar upplýsingar um
neyslu matvæla og næringarefna. Hér eru bornar saman niðurstöður úr
tveimur síðustu landskönnunum, árin 2002 og 2010-2011, og könnuð
tengsl hollustu fæðisins við erfiðleika fólks við að ná endum saman. Eins
er lýst breytingum í hlutfallslegri skiptingu orkuefna í fæði frá 1990.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru valdir með slembiúrtaki úr
þjóðskrá. Lokaúrtak var 1912 manns árið 2010-2011 og 1934 árið 2002,
svarhlutföll 68,6% og 70,6%. Mataræði var kannað með sólarhringsupp-
rifjun. Samanburður á meðalneyslu var metinn með T-prófi og hollusta
fæðunnar, eftir því hversu auðvelt eða erfitt þátttakendur áttu með að ná
endum saman, með línulegri aðhvarfsgreiningu.
niðurstöður: Minna var borðað af brauði, kexi og kökum, smjörlíki, fars-
vörum og snakki og minna drukkið af nýmjólk og sykruðum gosdrykkjum
árin 2010-2011 en 2002. Meira var af grófu brauði, hafragraut, ávöxtum,
grænmeti og kjöti og fleiri tóku lýsi 2010-2011 en 2002, fiskneysla stóð í
stað. Fituneysla minnkaði frá 1990 til 2010-2011 úr 41E% í 35E%, mett-
aðar fitusýrur úr 20,0E% í 14,5E% og transfitusýrur úr 2,0E% í 0,8E%.
Stærstur hluti breytinganna var milli 1990 og 2002. Fólk sem átti erfitt
með að ná endum saman 2010-2011 borðaði minna af grænmeti, ávöxtum
og grófu brauði og drakk meira af sykruðum gosdrykkjum en hinir sem
áttu auðvelt með það.
Ályktun: Breytingar á mataræði þjóðarinnar frá 2002 hafa að mestu
leyti verið í hollustuátt. Milli áranna 1990 og 2002 minnkaði fituneysla og
hlutfall mettaðra fitusýra og transfitusýra lækkaði, en minni breytingar
urðu frá 2002 til 2010-2011. Efnahagur tengist hollustu fæðis á Íslandi.
ÁGRIp
Fyrirspurnir
Laufey Steingrímsdóttir,

laufey@hi.is
Greinin barst
8. apríl 2014,
samþykkt til birtingar
13. október 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Kannanir á mataræði og
næringargildi fæðunnar á Íslandi
Tengsl efnahagsþrenginga og hollustu
Laufey Steingrímsdóttir1,2 næringarfræðingur, Hrund Valgeirsdóttir2 næringarfræðingur, Þórhallur I. Halldórsson1,2 faraldsfræðingur, Ingibjörg Gunn-
arsdóttir1,2 næringarfræðingur, Elva Gísladóttir3 næringarfræðingur, Hólmfríður Þorgeirsdóttir3, Inga Þórsdóttir1,2 næringarfræðingur
áhrif á fæðuval og hollustu.9 Meðalneysla næringarefna
eða fæðutegunda segir því langt í frá alla söguna um
mataræði þjóðarinnar, og ólíkir hópar innan samfélags-
ins geta búið við mismunandi aðstæður til að velja sér
heilsusamlegt fæði.
Miklar breytingar urðu á verðlagi og efna hags-
aðstæðum fólks í kjölfar bankahrunsins á Íslandi í októ-
ber 2008. Í ljósi þess þótti sérstök ástæða til að kanna
mataræði og hollustu fæðunnar á þeim tíma. Embætti
landlæknis (áður Lýðheilsustöð) og Matvælastofnun
stóðu sameiginlega að gerð könnunarinnar árin 2010-
2011, í samvinnu við Rannsóknastofu í næringarfræði.
Hér eru bornar saman niðurstöður um fæðuval og
næringargildi fæðis úr tveimur síðustu landskönn-
unum, árin 2002 og 2010-2011 og könnuð tengsl hollustu
fæðisins við erfiðleika fólks við að ná endum saman, þar
sem leiðrétt er fyrir helstu truflandi þáttum. Að lokum
eru sýndar breytingar á orkuefnasamsetningu fæðunn-
ar síðustu áratugi með samanburði við landskönnun frá
árinu 1990.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur landskönnunar 2010-2011 voru valdir með
slembiúrtaki úr þjóðskrá, 18-80 ára, af öllu landinu.
Úrtakið var 2000 manns, 88 voru erlendis eða látnir og
R A N N S Ó K N
E = orka