Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 34

266 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
■ ■ ■ Hávar sigurjónsson
„Megas er einn af merkustu lista-
mönnum okkar kynslóðar og stendur
hiklaust undir nafngiftinni þjóðskáld,“
segir Óttar Guðmundsson geðlæknir
og rithöfundur sem sendi á dögunum
frá sér bókina (Esensis tesensis tera)
Viðrini veit ég mig vera. Megas og dauða-
syndirnar. Eins og titillinn bendir til
er umfjöllunarefnið meistari Megas og
listsköpun hans og tilefnið er að skáldið
stendur á sjötugu á þessu ári. Bókaút-
gáfan Skrudda gefur út.
Þeir Óttar og Magnús Þór Jónsson eru
frændur og í frændgarði þeirra er að finna
margt skáldið, svo sem Halldór Laxness og
Böðvar Guðmundsson. Móðir Megasar var
skáldkonan Þórunn Elva Magnúsdóttir.
„Ég vissi mjög snemma af skyldleikan-
um á milli okkar. Faðir minn Guðmundur
Sigurðsson og Þórunn Elva voru þre-
menningar og þess vegna fylgdist ég strax
með Magnúsi frá því að hann fór að vekja
athygli í Menntaskólanum í Reykjavík. Það
fór fljótlega ýmsum sögum af honum fyrir
sukk og en hann hvarf mér svo sjónum
þegar hann flutti til Oslóar með þáverandi
konu sinni og ég til Svíþjóðar,“ segir Óttar
í upphafi samtals okkar.
Leiðir þeirra lágu saman nokkrum
árum síðar í Lundi í Svíþjóð þar sem Óttar
stundaði framhaldsnám í geðlækningum
og Íslendingafélagið fékk Megas til að
troða upp. „Ég hlakkaði mjög til þessa
viðburðar en það voru vonbrigði þar sem
Megas var mjög drukkinn og frammi-
staðan eftir því. Eftir að ég flutti heim
höfum við átt samleið löngum stundum
og vinátta okkar dýpkað með árunum.“
Ekki ævisaga skálds
Óttar byggir bók sína þannig upp að hann
rekur feril Megasar frá einni plötu til
þeirrar næstu. Hann lýsir tilurð hverrar
plötu, hverjir voru helstu áhrifavaldar
skáldsins á þeim tíma og síðan er texta
hvers lags gerð nokkur skil. Hann lýsir
viðtökum hverrar plötu, vitnar í gagnrýni
og umfjöllun og einnig eru birtir stuttir
kaflar úr viðtölum við Megas sem birst
hafa í gegnum tíðina.
„Megas á mjög stóran þátt í því hvernig
þessi bók lítur út. Hann vildi ekki láta
skrifa um sig ævisögu og hann vildi ekki
að þetta væri viðtalsbók. Þess vegna er
einkalífi hans ekki gerð nein skil í þess-
ari bók nema að því leyti sem atburðir í
einkalífi hans snerta beinlínis tilurð verka
hans. Bókin er að nokkru leyti byggð á
samtölum okkar Megasar og margt af því
sem sagt er um verkin hans er frá honum
sjálfum komið enda enginn annar til
frásagnar um það.“
Fyrsta plata Megasar kom út árið 1972
og í allt eru útgefnar plötur Megasar til
dagsins í dag yfir 20. Fyrsta platan var tek-
in upp við frumstæð skilyrði í Osló og það
var Íslendinganýlendan þar í borg ásamt
honum sjálfum sem kostaði útgáfuna.
Reynt var eftir föngum að stilla kostnaði í
hóf og það má glöggt heyra á plötunni.
„Það var í rauninni hálfgert kraftaverk
að þessi plata skyldi verða að veruleika
því engum hafði í rauninni dottið í hug
að hægt væri að gefa út tónlist Megasar.
Hann var svo allt öðruvísi í sinni tónlistar-
sköpun og ljóðagerð en þekktist á þeim
tíma. Platan var gefin út í 600 eintökum og
vakti strax mikla athygli og margir þeirra
sem heyrðu hana áttuðu sig á því að hér
væri kominn fram listamaður sem væri
algjörlega einstakur. Þegar ég heyrði þessa
plötu varð ég Megasaraðdáandi fyrir lífs-
tíð,“ segir Óttar.
Aldrei fyrirsjáanlegur
Óttar segir að Megas hafi sjaldnast fylgt
einhverri hugsjón eða stefnu, pólitískri
eða listrænni, í sinni sköpun. „Hann gerir
nákvæmlega það sem honum dettur í hug.
Hann er aldrei fyrirsjáanlegur og það
hafði meðal annars þau áhrif að vinstri
menn sem réðu lögum og lofum í menn-
ingarpólitíkinni á sjöunda og áttunda
áratugnum tóku honum alltaf með fyrir-
vara og afneituðu honum nánast þegar
leið á. Hann hefur reglulega hlaupið út-
undan sér og þess vegna naut hann aldrei
stuðnings vinstrisinnaðra pólitíkusa. Ég
rek þetta í bókinni og meðal annars voru
bræðurnir Jón Múli og Jónas Árnasynir
mjög neikvæðir gagnvart honum og Jónas
semur leikritið Valmúinn springur út á
nóttinni (1975) þar sem ein persónan er
greinilega skrumskæling á persónu Meg-
asar. Þessi afstaða er gegnumgangandi
þegar ferill Megasar er skoðaður og það
Hinar mörgu hliðar Megasar
– Óttar Guðmundsson hefur kynnst þeim flestum