Ægir - 01.11.2004, Blaðsíða 17

17
R A N N S Ó K N I R
Inngangur
Á miðju árinu 2001 var farið af
stað með verkefni þar sem sjó-
menn á ákveðnum skipum voru
fengnir til að safna fæðusýnum úr
þorski. Miðað var við að sýni
skyldi tekið daglega í öllum
veiðiferðum ársins þegar eitthvað
veiddist af þorski á annað borð.
Markmið verkefnisins var að
átta sig betur á fæðu þorsks eftir
árstíma og svæðum. Í stofnmæl-
ingum Hafrannsóknastofnunar-
innar í mars og október er þorsk-
mögum safnað á hverri stöð þar
sem þorskur veiðist og fæst
þannig mjög gott yfirlit yfir fæðu
þorsks allt í kringum landið eins
og kemur fram á mynd 1. Síðustu
ár hefur þorskmögum einnig ver-
ið safnað í stofnmælingu úthafs-
rækju í júlí - ágúst og stofnmæl-
ingum rækju á grunnslóð í októ-
ber og febrúar.
Af því sem að framan er talið
má sjá að söfnun Hafrannsókna-
stofnunarinnar er talsvert viða-
mikil en hún gefur þó ekki full-
nægjandi mynd af fæðu þorsks
yfir árið m.a. af eftirfarandi
ástæðum:
1. Fæða þorsks í mars og októ-
ber er ekki lýsandi fyrir aðra
mánuði og gæti í venjulegu
árferði leitt til ofmats á hlut-
deild loðnu í fæðu þorsks.
2. Þó svo að söfnun í stofnmæl-
ingum nái allt í kringum
landið nær hún ekki yfir
mörg mikilvæg fæðusvæði.
Þar á meðal er töluvert af
allra grynnstu svæðunum
ásamt þeim svæðum sem
ekki er hægt að toga á sök-
um botnlags.
3. Söfnun í stofnmælingu fer
fram með botnvörpu en
þorskveiðar eru hins vegar
stundaðar með margskonar
veiðarfærum. Án efa eru
tengsl milli fæðu þorsks og
hve vel hann gefur sig í til-
tekin veiðarfæri og er aug-
ljósasta dæmið að þorskur
með fullan maga veiðist illa
á línu.
Vonast er til að verkefnið geti í
fyllingu tímans gefið vísbending-
ar um áhrif fæðu á það hvernig
þorskur gefur sig í einstök veiðar-
færi en þekking á því sviði er
mikilvæg við stofnmat.
Mjög kostnaðarsamt yrði að
komast fyrir áðurnefnda galla á
magasýnasöfnun með skipulögð-
um leiðöngrum og því var farið af
stað með þá hugmynd að reyna að
fá áhafnir fiskiskipa til að sjá um
söfnunina. Með því móti væri
hægt að fá samfellda söfnun allt
árið úr flestum þeim veiðarfærum
sem þorskur veiðist í. Þetta form
söfnunar hefur þó fjölmarga galla
borið saman við söfnun í skipu-
lögðum leiðöngrum og eru þeir
helstu:
1. Engin stjórn er á því hvar og
hvenær er safnað. Oft endur-
spegla veiðisvæðin hvar mest
er af fiski en oft ráða aðrir
þættir eins og stærð fisks,
fjarlægð frá höfn og fleira
hvert raunverulega er sótt.
2. Mörg skip eru aðeins á
þorskveiðum hluta ársins, t.d
eru handfærabátar nær ein-
göngu á veiðum á sumrin og
sumum togurum er lagt um
tíma vegna sumarleyfa.
3. Engin sýni koma úr mjög
smáum fiski.
Söfnunin fer fram eftir fyrir-
fram ákveðinni forskrift og sem
dæmi á áhöfn togara að safna 4
fiskum á sólarhring, 2 að degi og
2 að nóttu. Að auki á að safna 2
fiskum til viðbótar í hverju togi
þar sem þorskafli fer yfir 4 tonn.
Mikil áhersla er lögð á að þeir
fiskar sem teknir eru í sýni séu
valdir af handahófi.
Fyrir hvert sýni eru lengd fisks-
ins, staðsetning og veiðitími
skráð, ásamt afla í toginu. Sýnin
eru sett í rennilásapoka og fryst
en ef ekki er frystiaðstaða um
borð eru þau sett í dósir með
ísóprópanóli. Söfnunin felur í sér
töluverða fyrirhöfn þannig að
ákveðið var að greiða 300 kr. fyrir
hvert sýni.
Upphaflega var markmiðið að
safna sýnum nokkuð víða í kring-
um land. Var sett fram áætlun
um fjölda skipa sem hér segir:
• 4 togarar
• 2 dragnótabátar
• 2 netabátar
• 3 línubátar
• 6 handfærabátar.
Verkefnið hefur farið rólegar af
stað en stefnt var að og þessi áætl-
un hefur enn ekki náðst, þó allt
stefni í rétta átt. Vantar nú eink-
um handfærabáta og þá sérstak-
lega fyrir norðan og austan land.
Einnig vantar söfnun frá togara
sem veiðir mest á austurmiðum. Í
augnablikinu virðist meiri hluti
togaraflotans að vísu uppfylla
þetta skilyrði.
Úrvinnsla
Ekki er alltaf augljóst hvaða
mælikvarða á að nota til að sýna
Fæðusöfnun sjómanna
á fiskiskipum
Mynd 1. Staðsetning fæðusýna úr stofnmælingu botnfiska í mars 2004.
Greinarhöfundar eru
allir starfsmenn
Hafrannsóknastofn-
unarinnar.
Valur Bogason.
Valur er útibússtjóri
Hafrannsóknastofnun-
arinnar í Vestmanna-
eyjum.
Höskuldur Björnsson.
Höskuldur er starfs-
maður fiskveiðiráð-
gjafarsviðs Hafrann-
sóknastofnunarinnar.
Hlynur Pétursson.
Hlynur er útibússtjóri
Hafrannsóknastofnun-
arinnar í Ólafsvík.
Hlynur Ármannsson.
Hlynur er starfsmaður
útibús Hafrannsókna-
stofnunarinnar á Ak-
ureyri.
Hjalti Karlsson.
Hjalti er útibússtjóri
Hafrannsóknastofnun-
arinnar á Ísafirði.
aegirdes2004-11tbl 16.12.2004 12:40 Page 17