Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Side 113

SKÓLALÖGGJÖFIN FRÁ 1946
271
hefur varið til skólanáms. Hinir eru fleiri, sem séð hafa eftir því að
verja ekki meiri tíma til skólanáms en þeir gerðu, er þeir höfðu að-
stöðu til.“
Síðastliðinn vetur voru alls um 25 þúsund nemendur í íslenzkum
skólum, þar af voru 16 þúsund við skyldunám, en 9 þúsund við ýmis
konar framhaldsnám. Væri eitthvað hæft í þeirri fullyrðingu, að náms-
leiði skólaskylduáranna dræpi niður allan námsáhuga, þá væru ekki
9 þúsund nemendur í framhaldsskólum. Sá nemendafjöldi sýnir okkur
ef til vill betur en nokkuð annað, að menntunarþrá þjóðarinnar ræður
meiru en námsleiðinn.
3. Stefnt að því að gera alla að menntamönnum, sem fást svo ekki
til að vinna að framleiðslustörjum. Þetta mun vera einhver algengasta
mótbáran gegn skólalöggjöfinni, og er þess vegna ómaksins vert að fara
nokkrum orðum um hana. Ég þykist vita, að með orðinu menntamað-
ur sé hér átt við mann, sem lokið hefui stúdentsprófi og helzt stundað
eitthvert háskólanám. Slíkir menn geta vitanlega verið misjafnir eins
og aðrir dauðlegir menn, en þeir búa yfir meiri þekkingu og meiri
möguleikum til að afla sér þekkingar en við hinir, sem höfum orðið að
láta okkur nægja þá litlu mola, sem við höfum snapað af borðum
menntunarinnar. Og margir af þessum mönnum hafa reynzt hinir nýt-
ustu þjóðfélagsþegnar, og þess vegna ætti það ekki að reynast skaðlegt
fyrir þjóðina, þótt slíkum mönnum fjölgaði. Og hér á landi hefur
aldrei verið óbrúanlegt djúp á milli menntamanna og menntaðra al-
þýðumanna. Hér fyrr á öldum, þegar prestarnir voru einu mennta-
mennirnir í hinum strjálu byggðum, deildu þeir kjörum við bænd-
urna, sem þeir umgengust, gengu að margvíslegri vinnu á búum sínum,
voru andlegir leiðtogar sóknarbarna sinna og forustumenn þeirra í
framfaramálum. Á þeim árum var kirkjan stórveldi á sviði þjóðfélags
og menningarmála. Hins vegar hafa margir sjálfmenntaðir alþýðumenn
unnið svo mikilsverð afrek á sviði bókmennta, sagnfræði og þjóðlegra
fræða, að þeir hafa staðið menntamönnum fyllilega á sporði í þeim
efnum. Við getum t. d. nefnt menn eins og Einar í Nesi, Þorgils gjall-
anda, Bólu-Hjálmar og Stephan G. Stephansson. Og ef við gefum okkur
tíma til að staldra við á lestrarsal Landsbókasafnsins, sjáum við verka-
menn og sjómenn sitja við sama borð og háskólaborgara. Og þar sjáum
við margan menntamann leita sér þekkingar í þær bækur, sem sjómað-