Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Qupperneq 12

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Hann varði miklu af blaðamannafundi sínum til þess að lýsa byggingu varnarbyrgja í
Noregi, bæði opinberra og einkabyrgja, sem svo væru traust að þau verðu menn gegn
„þrýstingi og öðrum áhrifum kjarnorkusprengju, þó hún lenti 150 metra frá þeim“. Til
fyllri skilningsauka bætti Holtermann hershöfðingi því við „að óhætt væri að reikna með
því, að 95% íbúanna vœri jorðaS frá dauða og slysum með þessum byrgjum, en án þeirra
vœru 95% íbúanna í bráðri hœttu".1
Eftir þennan úrskurð vekur það manni reyndar einna mesta furðu að ekki skuli fyrir
löngu vera búið að leggja hann fram fyrir almenning, svo þungri ásökun sem með honum
er hrundið af þeim sem ráðið hafa stefnu utanríkismála vorra á síðustu tímum. Á seinni
árurn hefur þeim semsé hvað eftir annað verið borið á brýn að einn góðan veðurdag gætu
þeir staðið uppi (ef þeir stæðu þá uppi) sem ráðbanar mikils hluta þjóðarinnar, þar sem
aðild íslands að hernaðarbandalagi gæti á hverri mínútu kallað ógnir atómsprengju yfir
þjóðina. Eina svar þeirra við þessum ásökunum var löngum það að hernámsliðið væri hér
einmitt til að verja þjóðina gegn kjarnorkusprengjum. Líklega hefur þeim sjálfum verið
farið að þykja sú staðhæfing helzti gagnsæ blekking, enda hefur á allrasíðustu árum
verið lögð áherzla á hitt að íslenzku þjóðinni bæri af siðferðilegum ástæðum að láta tor-
tímast í atómstyrjöld ef til hennar kæmi. En aldrei var víst reynt að halda því fram að
mestum hluta íbúanna í kringum aðalskotmörkin yrði bjargað ef atómsprengja félli, —
ekki fyrr en vottorðin komu frá Holtermann og Toftemark um traustleika kjallaranna í
Reykjavík og 95% öryggi væntanlegra byrgja. Og 9000 dauðir íslendingar mundu áreiðan-
lega ekki teljast mikið verð fyrir að mega stuðla að vöm hins Frjálsa heims, né þungur
baggi á samvizku nató-trúhetjanna.
Hvílík hógværð stjórnenda íslenzkra utanríkismála, hvflíkt seinlæti að þvo af sér
svartan blett! Gagnvart annarri eins hógværð verður manni nærri um og ó að biðja um
nokkrar frekari skýringar.
Það vill samt svo til að einmitt um sömu mundir og íslenzkir forráðamenn uppgötvuðu
borgaravarnir gegn atómsprengjum, fór mikil atómstríðs- og atómbyrgjahrifning um
höfuðvirki vestræns frelsis, Bandaríkin. Þar urðu atómbyrgi á skömmum tíma að útgengi-
legri verzlunarvöru en ísskápar og bflar; og blöð, tímarit og sjónvarp fylltust af lýsingum
á hinum margvíslegu þægindum fjölskylduiífs í atómbyrgjum. Þar var einnig reiknað út
hversu mörgum hundraðshlutum Ameríkumanna yrði bjargað úr atómstríði, ef nægilega
mörg opinber byrgi yrðu reist og ef nógu margar fjölskyldur keyptu sér einkabyrgi (verð:
600 til 2000 dollarar). Utreikningum bar að vísu ekki alveg saman, þar sem sjálfur
Kennedy gerði ráð fyrir að 70 milljónir mundu farast, en varnarmálaráðherrann aðeins 50
milljónir; hinsvegar mun hið víðkunna tímarit Lije hafa beitt svipuðum aðferðum við
útreikningana og Holtermann hershöfðingi, enda komizt að svipuðum niðurstöðum og
hann, nema enn hagstæðari; samkvæmt því merka tímariti mundu semsé aðeins fimm
milljónir Bandaríkjamanna farast í algjöru atómstríði ef rétt væri á haldið, þ. e. 3% þjóð-
arinnar.
Brezki blaðamaðurinn Kingsley Martin hefur ritað grein um þennan atómbyrgjaáróður
í Ameríku.2 Hann líkir ástandinu í Bandaríkjunum 1961 við ástandið á Bretlandi 1938,
þegar „stríð sem áður virtist „óhugsandi“ verður smámsaman „óhjákvæmilegt" í hugum
1 Allar tilvitnanir í Morgunblaðið, 23. nóv. og 16. des. 1961. Leturbreyting hér.
2 New Statesman, 13. okt. 1961.
2