Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 61

LIST OG KAPÍTALISMI
óumdeilanleg, og í listkenningu hans
birtist aftur og aftur það, sem No-
valis varð fyrstur til að segja. Annað
skáld, Mallarmé, eindregnasti full-
trúi „l’art pour l’art“, yrkir ljóð, sem
eru uppfyllingin á boðskap Novalis
um liststefnu rómantíkurinnar:
.. einungis kliðmjúk og full af fal-
legum orðum ... í mesta lagi einstaka
skiljanleg hending ...“ Greinargóð
er skýring Hugo Friedrichs á skáld-
skap Mallarmés. Hann dregur þessar
niðurstöður í bók sinni „Innviðir nú-
tímaskáldskapar“: „í ljóðagerð Mal-
larmés birtist einmanaleikinn full-
kominn. Hún hefur enga hneigð til
kristilegra, húmanískra, bókmennta-
legra erfða. Hún forðast með öllu að
blanda sér í samtímann. Hún vísar
lesandanum á bug og neitar sjálfri sér
um að vera mannleg.“ Mallarmé ætl-
ar, eins og hann segir, að komast hjá
„flaumi hversdagsleikans“: „Fyrir
öðrum eru verk mín það sem skýin eru
í Ijósaskiptunum ellegar stjörnuskin-
ið: tilgangslaust . .. Rektu veruleik-
ann úr ljóði þínu því hann er fyrirlit-
legur ... Skáldið á að gæta þess eins
að vinna á laun með tilliti til þess eins
sem aldrei verður.“ I þessari „poésie
pure“, ljóðinu hreinsuðu af öllum
skynjanlegum veruleika, er ekki leng-
ur neitt af uppreisn Baudelaires;
uppreisnin er orðin að hljóðlátu und-
anhaldi, og þar sem Baudelaire í
verkum sínum heldur á vit hins
„nýja“, ákallar dauðann, þann
„gamla skipstj ómarmann“, og stekk-
ur út í tómið, þá er það tómið sjálft,
sem andar móti manni frá verkum
Mallarmés svo vofuslæður og töfra-
flúr megna hvergi að hylja það, þetta
er ekki lengur „æfintýraheimurinn“,
sem Novalis hélt sig geta séð,
heldur heimur svo kaldur orðinn, að
þar gerast ekki lengur nein æfintýr.
Þarna snýr „l’art pour l’art“ út í tóm-
ið, og rétt eins og neikvæðar eigindir
hinnar tvíklofnu þýzku rómantíkur
urðu æ skýrari, er hér að verki sams-
konar þróun í „l’art pour l’art“ —
í andarslitrasöng Mallarmés, í bragð-
leysi Hérédias og loks í afturhalds-
sömum yfirstéttarhroka Stefans Ge-
orges.
Impressjónisminn
Impressjónisminn var líka upp-
reisn í listinni, snjöll árás á hina op-
inberu, akademísku list, á uppblásna
fortíðarstælingu í myndlistinni. Fran-
cis Jourdain hefur gefið út safn verð-
launamynda og kallar það „Tuttugu
ár stórbrotinnar listar ellegar kenn-
ing heimskunnar“. Þessari skemmti-
lega hrollvekjandi bók, sem fjallar
um opinbera list á síðasta fjórð-
ungi aldarinnar sem leið, fylgir
skrá með nöfnum franskra málara,
sem hvorki hlutu lof né verðlaun. A
þessum heiðurslista franskrar málara-
listar má finna nöfnin: Degas, Sisley,
Pissarro, Cézanne, Monet, Renoir,
Rousseau, Gauguin, Toulouse-Laut-
51