Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 52

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 52
TIMARIT MALS OG MENNINGAR kölluð glæpsamlega ,,mekanísk“. Það má ekki rumska við „svefni heims- ins“, nóttina löngu má dagurinn ekki trufla: f „Sálmum til næturinnar“ spyr Novalis: Verður morgunninn enn og aftur að koma? Endar hvergi þessi jarðneska nauð? Hlálegt amstrið hefur aftur spillt himneskum næturgrun. Friedrich Schlegel deilir á notkun orðsins „miðaldamyrkur“ og bætir því við að raunar megi líkja þessu „merkilega tímabili mannkynssög- unnar“ við nóttina: ... en stjörnu- björt var sú nótt! Nú er eins og við stöndum á kvikandi og dapurlegum eyktamörkum aftureldingarinnar. Stjörnurnar, sem lýstu þessa nótt eru að blikna og horfnar flestar, en dagur er enn ekki runninn. Og oft hefur okkur verið boðað að sól almennrar þekkingar og velsælu muni rísa. En þessi snemmgefnu loforð hafa samt ekki rætzt, og sé einhver ástæða til aS ætla, að þau rætist í bráð væri það einna helzt að ráða af bitrum kuld- anum, sem svo oft andar í morgunloft- inu undir dagsbrún.“ Við hlið yrkis- efnanna um „glataðar tálvonir" finn- um við annað yrkisefni, en það er „kuldinn“, tilfinningin um að það sé orðið kalt og einmanalegt — og þetta yrkisefni, sem birtist með rómantík- inni hverfur ekki uppfrá því og verð- ur æ áleitnara eftir því sem heimur kapítalismans þróast og firring hans vex. Samofin þessari tilfinningu er þráin eftir endurfundum við hlýtt öryggið, móðurskautið, munúð dauð- ans, þrá þýzkra rómantíkera eftir dauðanum. Samruni, eining allsherj- ar eignast sitt tákn í dauðanum: Einst ist alles Leib, Ein Leib, In himmlischem Blute Schwimmt des selige Paar. — O! dass das Weltmeer Schon errötete, Und in duftiges Fleisch Aufquölle der Fels!"1 í allsherjarkynhvöt og dauðaþrá rómantíkurinnar má skynja forboð- ana að viðfangsefnum Sigmundar Freuds — rétt eins og Friedrich Schlegel er fyrirrennari Friedrichs Nietzsches meS hugmyndum sínum um hið „dionyska“ og hið „apoll- onska“. „Hugsanafærin,“ segir No- valis, „eru getnaðarfæri heimsins og náttúrunnar." Ellegar: „Tilfinningin um heimssálina o. s. frv. er í frygð- inni .. .“ ESa þessi athyglisverða hugvekja: „ÞaS er furða, að sam- bland frygðar, trúar og grimmdar skuli ekki löngu vera búið að opna augu manna fyrir skyldleika þeirra og sameiginlegum tilhneigingum.“ ÞjóSfélagsveruleikinn er raunar ekki „útþurrkaður“ úr vitund róm- antísku skáldanna, en hann er þar ótrúlega sundurlaus og snúinn uppí 1 Loks er allt líkami, / einn líkami, / í himnesku blóði / synda hinir sælu makar. Ó! að heimssjórinn / roðni nú / og í ilm- andi hold / umhverfist fjöllin. 42
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.