Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 59

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 59
LIST OG KAPÍTALISMI borgaralega þjóðfélags lagt grund- völlinn að vinnubrögðum raunsæis- ins, aðferð hinnar gagnrýnandi túlk- unar á heimi sem við skiljum að bygg- ist á andstæðum. Tilraunin til að sýna þennan þjóðfélagsveruleika öldungis leyndarlaust, í öllu hans díalektíska samhengi hefur einkum orðið stór- fenglega árangursrík í Englandi og Frakklandi, í Rússlandi og Ameríku; en rétt eins og rómantíkin hafði sín séreinkenni í Þýzkalandi og Austur- ríki þá var líka þróim raunsæisins takmörkuð í þessum löndum, og á- rangurinn minni en þar sem kapítal- isminn komst fyrr á og með róttækara hætti, ellegar þar sem yfirgengileg vanþróun efnalegra og þjóðfélags- legra afla sameinaði allar stéttir og hópa þj óðfélagsins gegn ríkjandi skipulagi og sprengikynjuð spenna skapaðist undir þessu ógnarfargi og þjappaði byltingaröflunum saman. L 'art pour 1 'art Jafnframt hinni þj óðfélagskryfj - andi og gagnrýnandi raunsæisstefnu þróaðist í borgaraheimi eftirbylting- aráranna fyrirbæri í ætt við róman- tíkina; „L’art pour l’art“, listin fyrir listina. Þessi afstaða, sem jafn mikið og eðlisraunsætt skáld og Baudelaire gerði að sinni, er líka andóf við flatn- eskjulegum nytsemissjónarmiðum, innantómri verzlunarnáttúru borgara- stéttarinnar. Þetta var ákvörðun: í veröld, sem allt gerir að markaðsvöru, TÍMARIT MÁLS OC MENNINGAR má listamaðurinn ekki framleiða fyr- ir markaðinn. Samt hefur Walter Benjamin leitazt við að sanna hið gagnstæða í frumlegum skýringum sínum við verk Baudelaires. Hann segir: „Afstaða Baudelaires til bók- menntamarkaðsins: Eftir sína djúp- stæðu reynslu af eðli vörunnar var Baudelaire fært eða kannske nauðug- ur einn kostur að viðurkenna mark- aðinn sem raunverulegan æðstadóm ... Baudelaire þurfti að komast að með lj óð sín og varð til þess að bola öðrum burt... í ljóðum hans finnast atriði, sem einungis eru til þess að bola burt keppinautum.“ Samt langar mig til að halda til streitu því sem ég skrifaði fyrir all- mörgum árum: „Gegnt sjálfsánægju- heimi borgarans reisti Baudelaire goðmynd fegurðarinnar. Starblind- um oddborgara, blóðlausum fagur- kera er fegurðin ekki annað en flótti frá veruleikanum, náðarmynd sæt- leikans, auðfengin hugarhægð — en sú fegurð, sem fram gengur af verk- um Baudelaires, er steingerð risa- mynd, ströng og miskunnarlaus ör- lagagyðja. Hún er eins og erkiengill- inn með logasverðið. Tillit hennar af- hjúpar og fordæmir þann heim þar sem Ijótleiki, hversdagsleiki og ó- mennska ráða ríkjum. Fyrir geislandi nekt hennar birtist sú neyð sem breitt var yfir, faldir sjúkdómar, duldir lest- ir. Það er eins og siðmenning kapítal- ismans stæði frammi fyrir óvenjuleg- 49 4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.