Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 14

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
aukizt, ræktun, samgöngur, vegir, brýr, skipastóll, flugfélög, skólar, félags-
heimili, íbúðabyggingar, vísindastofnanir, háskólabygging, þjóSleikhús,
hljómsveit. Allt þjóSfélagiS hefur þanizt út. Þúsund ára draumur um lýSveldi
varS aS veruleika, sendiherrar erlendra ríkja bera þjóSinni blómvendi og ís-
land fær sjálft ambassadora, fær inngöngu í SameinuSu þjóSirnar, verSur eitt
í hópi hinna gömlu nýlenduþjóSa sem fengiS hafa sjálfstæSi, margar reyndar
á þessu stigi þróunarinnar mest aS nafni til, en sjálfstæSi þó aS alþjóSalögum
og rétti. Og viSskipti tengjast viS fjöhnörg ríki.
ViS höfum mörgu haft aS fagna á þessum aldarfjórSungi, og þaS hefur
miklu veriS afkastaS og margvísleg skilyrSi sköpuS til þess aS íslendingum
geti vegnaS flestum þjóSum betur. Og þaS vantar ekki heldur aS þeir séu
miklir á lofti og mörgum finnist allt á réttri leiS. En engu aS síSur: þaS býr
sársauki meS þjóSinni, hún er ekki hamingjusöm og andlegt líf hennar blómg-
ast ekki. ÞaS er eitt sem hefur brostiS, og brostiS um þvert: grundvöllurinn,
viljinn til aS vera sjálfstæS þjóS og skilningurinn á HfsnauSsyn þess. ÞjóSin
gætti ekki aS sér á úrslitastund, og síSan er sársaukinn, síSan er hún eins og
„ker sem ómar ekki lengur viS áslátt“ því aS „ókunn hönd hefur veriS lögS
á barm þess“. AUt sem blómlegt atvinnulíf og fjármagn geta áorkaS, og erlent
gjafafé og lán í þóknun fyrir afhendingu landsréttinda og hersetu, stendur í
álitlegu gengi og rís hnakkakert í landinu og hreykir sér. En þjóSarhjartaS
er sært, og sjálfsvirSingin, og loginn rís ekki. MeS kalda stríSinu sem fsland
hefur ánetjazt, hatri á sósíalisma og alþýSuhreyfingu heimsins, hafa íslend-
ingar eins og slitnaS frá sjálfum sér og sínum dýpstu rótum, og öll hin opin-
beru sambönd fléttast út á viS, reyrast margslungnum böndum viS samtök
auSvaldsríkja, NATÓ og stofnanir þess, svo aS nú hljóSar IjóSiS ekki lengur:
Svo traust viS ísland mig tengja bönd, heldur Svo traust viS NATÓ mig tengja
bönd, ei trúrri binda son viS móSur. Og þetta eru köld tengsl, ólífræn tengsl,
hættuleg, yfirstéttartengsl fjandsamleg allri alþýSu. Þau eiga ekkert skylt viS
þá brennandi samúS milli þjóSa sem sprettur frá hjartanu af þrá eftir friSi
og hamingju. ÞaS þarf ekki aS1 lýsa þessu fyrir ykkur. ÞiS sem fylgzt hafiS
meS atburSum hér á landi síSasta aldarfjórSung vitiS aS veriS hefur storma-
samt og margt gerzt sem gengiS liefur hjartanu nærri. Og þiS vitiS einnig aS
fæst af því afdrifaríkasta hefur látiS Mál og menningu ósnortiS, heldur endur-
speglazt í starfi félagsins.
Hér hefur veriS brugSiS upp þessum myndum hér heiina og utan úr heimi,
eins og til aS endurvekja í svip þaS andrúmsloft sem ríkti kringum Mál og
4