Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 24

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
náð, og sameiningin, einhæfingin sé
dygð í sjálfri sér.
Það er sjálfsögð varúð til þess að
standa ekki berskjaldaður andspænis
postulum alþjóðahyggjunnar í nýj-
um stíl, það er að segja leiðtogum
vestrænna stórvelda, — að hyggja
strax að því að þeir hafa mestan hag
af þessari samsuðu, og geta því ekki
verið óhlutdrægir dómarar. Þeir
neyta allra bragða til að skapa það
ástand sem gerir samsuðuna „óhjá-
kvæmilega“. Þeir reka réttar síns með
ofbeldi og ábyrgðarlaust en krefjast
„sanngirni” og „ábyrgðartilfinning-
ar“ af þeim sem þeir beita nauðungu.
Á hinn bóginn er rétt að minnast þess
að það er ekki í fyrsta sinn nú á dög-
um að reynt er að mynda heimsríki,
og heimsveldiu hafa ævinlega haft í
för með sér dekkstu skugga mann-
kynssögunnar og ekki nema skamm-
æjan Ijóma.
Þrátt fyrir þetta er ekki hægt að
forlaka fyrirfram að samfélag þarfn-
ist einhverrar lágmarksstærðar til að
geta staðizt, að þróun tækninnar út-
heimti samruna minni þjóða í stærri
þar til þessari lágmarksstærð, sem
raunar mundi verða örðugt að á-
kvarða, væri náð. Gleymum því ekki
að núverandi þjóðríki Evrópu (svo
ekki sé lengra farið) eru söguleg fyr-
irbæri sem urðu til úr ýmsum þjóð-
um og þjóðabrotum á vissu stigi þró-
unarinnar. Það eru hin borgaralegu
þjóðríki. Þar með er ekki sagt að
þjóðin sé borgaralegt fyrirbæri, því
fer fjarri: hún er forkapítalistískt fyr-
irbæri; vér íslendingar munum til
dæmis sízt geta neitað því.
Vér getum ekki fullyrt að það sé
ekki hin sögulega nauðsyn vorra tíma
að útrýma þjóðríkjum og skapa önn-
ur stærri. En hitt ættum vér að geta
vitað með vissu að það yrði rökrétt
útkoma þeirrar stefnu sem undanfar-
in ár hefur verið fyrirferðarmest í
stjórnarstofnunum hins vestræna
auðvaldsheims, og það yrði útkoman
engu að síður þó sum verkfæri henn-
ar þykist vilja stinga hausnum niður
í sandinn, eins og forustumenn hinn-
ar íslenzku þjóðar.
I þessu máli er raunar hin mesta
þörf að stýra framhjá tveim skerj-
um: annarsvegar hömlulausri bölsýni
og hinsvegar þeirri bjartsýni að allt
hljóti að slampast af þrátt fyrir allt.
Um fyrra skerið er það að segja frá
sjónarmiði vor Islendinga að þó
stjórnmálamenn vorir sameinuðu
land vort einhverju stór-ríki þá þarf
það ekki í sjálfu sér að þýða endalok
hinnar íslenzku þjóðar. Og þó að sú
klásúla standi í einhverjum landráða-
samningum að þeir séu óuppsegjan-
legir þá hefur slíkt aldrei nægt til að
stöðva rás heimsins. Með einbeittri
baráttu, miklum fómum, mundi hinni
íslenzku þjóð geta tekizt að brjóta
hlekkina og endurlífga þjóðerni sitt
áður en það væri um seinan. Hitt
skerið lýsir sér eiginlega sem skortur
14