Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Blaðsíða 103

UMSAGNIR UM BÆKUR
Svo listrænn rithöfundur sem Rannveig
Tómasdóttir er, á að gera þá kröfu til
sjálfrar sín, og þá kröfu gerum við lesend-
umir líka til hennar, að hún gæti þess
vandlega, að maður hnjóti þar ekki um
máilýti, en þess er ekki gætt sem skyldi,
þótt maður hefði ekki orð um í ritum
þeirra, sem ekki er hægt að gera eins mikl-
ar kröfur til og hennar. Eg tek sem dæmi:
„eins og fara mundi hjá mörgum hér norð-
ur frá, ef sundurgreina ætti ríki Indlands
sem mörg eru mikiS stærri en hin ýmsu
Evrópulönd." Ilér eru tvær leiðindavillur
í einni setningu, leifar frá dönskum yfir-
ráðum. Á íslenzku segjum við miklu stærri
á sama hátt og mörgum ámm eldri, en það
eru Danir, sem segja meget stfirre. Og Dan-
ir segja de forskellige, en í íslenzku er
greinir aldrei notaður með fomöfnum. Hér
fer miklu betur á að tala um einstök Evr-
ópulönd. Þess er vert að geta, að svona vill-
ur rekur maður sig ekki víða á í bókinni,
þó er þetta ekki eina dæmið um „hina
ýmsu“.
En aðalatriði málsins er það, að Rann-
veig Tómasdóttir stendur flestum, ef ekki
öllum, íslenzkum ferðasagnahöfundum
framar í Hstfengri frásögn af löndum, þjóð-
um og þjóðháttum um víða veröldu og
næmleika fyrir því, hvað vert er frásagnar
þeim, er heima situr. Hafi hún þökk fyrir
þækur sínar og ekki sízt þá síðustu.
Gunnar Benediktsson.
Matthías Johannessen:
Hugleiðingar og viðtöl
Helgafell.
Reykjavík 1963.
inn „ágæti gagnrýnandi Morgunblaðs-
ins, Sigurður A. Magnússon" (Sjá
Reykjavíkurbréf Mrgbl. 3. marz 1963)
flutti fyrir nokkru erindi um íslenzkar nú-
tíðarbókmenntir og komst þá m. a. svo að
orði, að herra Matthías Jóhannessen væri
eitt þeirra íslenzkra skálda er hafi „gert
merkilegar tilraunir til allsherjaruppgjörs
við sjálfa sig, öldina og söguna ... til að
ganga á hólm við samtíðina“. Því miður
verður hið sama ekki sagt um mörg önnur
skáld okkar samtíðar. Þar er nú til að'
mynda hann Halldór Kiljan Laxness. Hef-
ur hann gengið á hólm við samtíðina? Nei,
það er nú eitthvað annað, segir hinn ágæti
gagmýnandi Morgunblaðsins. Halldór Lax-
ness hefur nefnilega ekki sézt á glímupalli
samtímans síðan hann lauk við Vefarann
mikla frá Kasmír. En Atómstöðin! Hún er
ekki skáldskapur. Hún er satíra og ádeila,
segir gagnrýnandinn. í öðrum bókum sín-
um hefur Halldór Laxness farið á epískum
flótta upp í sveitir eða út á nes eða aftur í
aldir Islandssögu -— sem sagt: hann er
eskapisti íslenzkra nútíðarbókmennta.
Þessar niðurstöður gagnrýnanda Morgun-
blaðsins eru bæði frumlegar og athyglis-
verðar, bókmenntasögulegar nýlundur, sem
eru því lofsverðari þegar þess er gætt, að
höfundurinn hefur komizt fyrir um þær
„samhliða tfmafreku blaðamannsstarfi“
(sjá Lesbók Morgunblaðsins 3. marz 1963).
Og það er sjálfsagt vegna samskipta sinna
við hinn ágæta gagnrýnanda Morgunblaðs-
ins, að ritstjóri Morgunblaðsins, hólm-
göngumaðurinn í íslenzkum nýbókmennt-
um, herra Matthías Jóhannessen, kemst
sjálfur að þessari niðurstöðu um almennt
gildi bókmenntagagnrýni: „Án hennar vær-
um við enn steinaldarmenn“. En gagnrýn-
andi Morgunblaðsins er sýnilega farinn að
týgjast herklæðum til þeirrar orustu, er
hólmgöngumaður og ritstjóri Morgunblaðs-
ins spáir með svofelldum orðum: „Ein-
hverntíma kemur að því, að við heyjum úr-
slitaorustu við steinöldina, sem eftir er í
brjósti okkar.“
Þegar ég hafði lokið við að lesa bók
93