Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Qupperneq 34

Island hefur enga forsögu
Viðtal við dr. Kristján Eldjárn þjóðminjavörð
Kristján Eldjárn er löngu þjóðkunnur. Hann fæddist 6. des. 1916 að Tjöm í
Svarfaðardal, lauk stúdentsprófi á Akureyri 1936, stundaði nám í fornleifa-
fræði við Háskólann í Kaupmannahöfn 1936—39, kenndi við Menntaskólann
á Akureyri 1939—41, lauk meistaraprófi í íslenzkum fræðum frá Háskóla ís-
lands 1944 og doktorsprófi við sama skóla 1956. Gerðist safnvörður í Þjóð-
minjasafni 1945, skipaður þjóðminjavörður 1947. Hefur gert allmarga upp-
grefti hér á landi og tekið þátt í fornleifarannsóknum á Grænlandi og víðar
erlendis. Gaf út bókina GengiS á reka 1948, Kuml og haugjé 1956, Staka steina
1958, Hundrað ár í Þjóðminjasajni 1962. Hefur auk þess skrifað margar grein-
ar í Árbók hins íslenzka fornleifafélags og nokkuð í erlend tímarit.
llin síðari ár hefur margt verið ritað um forsögu og uppruna íslendinga
og komið fram nýstárlegar kenningar sem vakið hafa ágreining, en jafnframt
aukinn áhuga almennings. Hér í tímaritinu hafa m. a. birzt greinar um þetta
efni að undanförnu, eftir Björn Þorsteinsson og Halldór Kiljan Laxness. Tíma-
ritið hefur nú snúið sér til Kristjáns Eldjárns og leitað í spurningaformi álits
hans sem fornleifafræðings á elztu sögu íslendinga. Viðtalið átti sér stað í sept-
einber í haust.
Kr.E.A.
lívað er fornleijajrœði? Er hún vísindi eða skáldskapur?
Fornleifafræði er vísindi, og má segja að hún sé á mörkum þess sem nú er
kallað hugvísindi og raunvísindi. Sumir hafa reyndar illan bifur á þessum
orðum og vilja láta hugvísindin kallast jrœði og raunvísindin aðeins vísindi.
En fornleifafræðin er þá bæði fræði og vísindi. Fráleitt væri að kalla forn-
leifafræðina skáldskap, þótt niðurstöður hennar hafi oft orðið tilefni skáld-
skapar, og þá á ég við raunverulegan skáldskap eins og hjá Johannes V. Jen-
sen, til dæmis að taka, en ekki heilaspuna, sem ýmist kallar sig skáldskap eða
vísindi, en er hvorugt. Og sjálfsagður hlutur er það, að fornleifafræðingi er
nauðsynlegt að hafa auðuga innlifunargáfu, geta séð sýnir, en fari hann að
sjá ofsjónir hættir hann að vera fræðimaður og verður þó ekki skáld að held-
ur. Það eru lil fornleifafræðingar sem líkt og aldrei kotna aftur upp úr hol-
352