Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Blaðsíða 40

Tímarit Máls og menningar
Greftrunarsiðir voru svipaðir um öll Norðurlönd á víkingaöld og verkfæra-
kostur og skartgripir og vopnabúnaður líka. Þó er nokkur munur á, einkum í
tízkubundnum smáatriðum í skartgripagerð. Flestar íslenzkar grafir eru með
þeim ummerkjum, að þær hefðu getað eins vel fundizt í Noregi eða jafnvel í
Svíþjóð eða Danmörku. Þó held ég, að sterkastur sameiginlegur svipur sé
með íslenzkum og norskum legstöðum heiðinna manna. En svo kemur hitt,
að hér hafa fundizt fáeinir forngripir, sem eiga sér lítt eða ekki samsvörun í
Noregi, þótt allur þorrinn sé alveg eins og þar. Shetelig prófessor benti fyrst-
ur á að hér fyndust nokkrir hlutir, sem telja yrði af austurskandínavískum
uppruna eða baltneskum, og þetta hefur síðan oft verið eftir honum haft. Ég
lield að þetta sé líka rétt. Barði Guðmundsson hélt þessu talsvert á lofti og
notaði til að styðja þær kenningar um uppruna íslendinga og íslenzkrar menn-
ingar, sem hann vann að að móta á síðustu árum sínum. Ég tel varhugavert
að draga miklar ályktanir um uppruna íslendinga af þessum fáu austurskand-
ínavísku hlutum, sem hér hafa fundizt. Þá mætti eins skýra með því að ís-
lendingar á 10. öld hafi haft meiri verzlunarviðskipti austur þangað en við
vitum nú. Reyndar er ekkert ólíklegt, að íslenzkir kaupmenn hafi siglt skip-
um sínum til verzlunarstaða við Eystrasalt, t. d. til Birka í Leginum, ellegar
kaupmenn þaðan hafi komið hingað. Verzlun íslendinga hefur áreiðanlega
ekki verið einskorðuð við Noreg á söguöld. En það er reyndar eitt atriði í
íslenzkum greftrunarsiðum, sem er sérkennilegt. Hér virðist áreiðanlega
aldrei hafa verið viðhöfð líkbrennsla, en á Norðurlöndum var hún eins al-
geng á víkingaöld og jarðsetning, þó fátíðust í Danmörku. En það er tilgangs-
laust að gera því skó, að íslendingar eigi til að telja einhverrar norrænnar
þjóðar, sem ekki hafði líkbrennslu, því að slík þjóð var ekki til. Nei, forfeður
okkar hafa lagt af þennan sið, þegar þeir komu hingað í nýtt land, ef til vill
af því að hann hefur þá þegar verið orðinn laus í sessi, sem sagt deyjandi sið-
ur, og kristnin við bæjardyrnar. Kannski líka Þorskfirðingar hafi synjað um
hrísið.
Aðrir halda fram stœrri hlut íra í landnámi íslands. Hvaða minjar hafa
fundizt hér eftir Kelta?
Líklega hafa margir írar flutzt liingað á landnámsöld, eins og ævinlega
hefur verið almennt talið. En minjar um þá hafa engar fundizt né heldur
neina aðra Kelta.
Og hvað er þá að segja um mannlíf hér fyrir landnámsöld? Reynist kannski
358