Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Blaðsíða 115

Preben Meulengracht Sfirensen
Sjálfum sér trúr
1.
Síðasta skáldrit Halldórs Laxness fram til þessa, Innansveitarkronika sem út
kom árið 1970, er á ytra borði afar einföld frásaga. Hún segir af sóknar-
kirkju höfundarins í Mosfellssveit. Sagan hefst þar sem Egils sögu sleppir,
en lýkur árið 1965 á vígslu kirkjunnar sem nú stendur.
Fornsagan er elzti vitnisburður xun kirkju þessa. Þar er frá þeim atburðum
sagt er kirkjan var færð frá Hrísbrú til grannbæjarins að Mosfelli; við færsl-
una hafi fundizt höfuðskeljar undir altarinu og hafi menn haft fyrir satt að
væru af Agli Skalla-Grímssyni.
Þessi frásögn lýsir trú þrettándu aldar manna á sögulegt og þjóðlegt sam-
hengi um aldir, frá heiðnum tímum til kristinna. Innansveitarkronika fjallar
um þetta sama samhengi löngu síðar. Frásagan nýja gerist í þjóðlífsbyltingu
sem ekki var síður gjörtæk en umskiptin á miðöldum, en í kirkjunni og höf-
uðskeljum Egils á hún að sýna fram á íslenzk samkenni frá fyrstu tíð fram
á okkar stundir þegar kirkjan hefur risið af nýju „þar á rústum fornra
kirkna sem geyma höfuð Egils Skallagrímssonar“. (bls. 176)
Eftir að frásögn fornsögunnar hefur verið rifjuð upp í byrjun bókar og
stiklað á síðari sögu kirkjunnar — broti hennar í katólsku og endurreisn í
lútersdómi —, þá eru útmörk framhaldsins dregin upp.
Ritinu er ætlað að lýsa því hversu kirkjan var rifin þriðja sinni undir lok
hinnar aldarinnar vegna sparnaðarvilja kirkjustjórnar við andstöðu harð-
skeyttra hænda. Og sögumaður virðir fyrir sér nýreista kirkjuna í dalnum
og bætir við af sjónarhóli nútímamannsins:
Margir telja að Guðs visku og lánglundargeði hafi samt orðið nokkuð ágeingt í þessu
máli hér í Mossfellsdal, þó í seinna lagi væri, og mætti heimsbyggðin vel taka nótís af
því, þó hinir hafi og nokkuð til síns máls er annað hyggja. fbls. 11 áfr.)
Hér er sem sé um dæmisögu að ræða, en ef til vill hefur hún einhvern boð-
skap öðrum að flytja en sóknarbörnum einum. Þetta er jarteiknabók eins
105