Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Blaðsíða 148

Tímarit Máls og menningar
kenndu bókmenntasögu sem við Islending-
ar höfum verið að reyna að semja lianda
sjálfum okkur síðustu hálfa öld eða svo og
færa efnið jafnframt í búning sem gerirþað
lifandi og aðlaðandi fyrir ókunnuga. Að
mínum dómi hefðu íslenzku höfundamir
átt að leggja meiri áherzlu á efnisrakn-
ingu og greiningu nokkurra öndvegisverka
sem telja má góða fulltrúa höfunda og
tímabila, þótt það hefði kostað að fella
liefði orðið niður ýmis nöfn höfunda og
bóka sem hvort sem er eru lítil skil gerð.
Eins og íslenzki þátturinn í þessu verki
er saminn, er hann betur fallinn til að
vera hjálpargagn og leiðarvísir fyrir þann
sem fyrirfram er ákveðinn í að kynna sér
íslenzkar bókmenntir en áróðursrit sem
kemur mönnum til að hugsa: þetta vcrð ég
að lesa, þennan höfund væri gaman að
kynna sér nánar. íslenzku 19. aldarskáldin
fá hér eins og í öðrum yfirlitsritum og
kennslu, óeðlilega mikið rýrni miðað við
20. öld.
Höfundar kaflanna um bókmenntir liinna
Norðurlandanna hafa yfirleitt átt hægara
um vik en íslendingarnir. í þessum lönd-
um - amk. í Noregi, Danmörku og Svíþjóð
- er gagnkvæm þekking á sögu þjóðanna
og hálindum bókmennta þeirra svo mikil
að þar er minni þörf á almennum fróð-
leik. Við þetta bætist að þessar þjóðir eru
svo auðugar að bókmenntarannsóknum,
bæði sérrannsóknum á verkum einstakra
höfunda og lengri og skemmri yfirlitsritum
að auðveldara verður að gefa ljósa mynd
af bókmenntunum í stuttu máli. Á hinn
bóginn er samkeppnin þá vitaskuld harð-
ari við önnur rit.
Mér virðist það ótvíræður ávinningur
fyrir útkjálkaþjóðimar, íslendinga, Fær-
eyinga og Finna, að geta hér komið á
framfæri yfirliti um bókmenntir sínar í
samhengi við sögu annarra bókmennta á
Norðurlöndum, en ég verð að kvarta und-
an þeim sess sem færeyskar bókmenntir
skipa í verkinu. Um nýrri bókmenntir
þeirra er dálítill kafli, sem ritstjóri verks-
ins, Mogens Bröndsted hefur samið. Þar
eru gerð góð skil þeim höfundum sem
skrifað hafa á dönsku, Jörgen Frantz
Jacobsen og William Heinesen, og sem
eins konar inngangur að því er greinar-
gerð um merkustu höfunda sem skrifað
höfðu á færeysku fyrir og um það bil er
þeir komu fram. En færeyskar bókmenntir
hverfa aftur úr sögunni þegar kemur að
tímaskeiðinu 1935-60. Þetta er alveg órétt-
mætt, því bæði í bundnu og óbundnu
máli hafa verið sköpuð lífvænleg verk í
Færeyjum á þessu skeiði, og má segja að
vanti skýran drátt í myndina af bókmennt-
um Norðurlanda þegar þeim er sleppt.
Eiginleg nýjung þessa rits á samkvæmt
formála að vera inngangskaflamir með
yfirliti um hvert tímabil. Sjálfsagt liefur
tekizt misjafnlega að bræða saman efnið
í þessum köflum, en af því að þeir virðast
reistir á hinum köflunum fremur en sjálf-
stæðum rannsóknum verka þeir stundum
eins og fremur yfirborðskenndur samtín-
ingur. Ekki sízt má segja um þær athuga-
semdir sem em um íslenzkar bókmenntir
að þeim sé einatt skotið inn í með nokkr-
um erfiðismunum. Þessir kaflar vekja
mjög til umhugsunar um þá aðferð sem
lengi hefur tíðkazt, að skrifa sögu bók-
menntanna eftir þjóðum, jafnframt því sem
þeir vekja þá spumingu hvort bókmennt-
ir þessara sex þjóða séu svo skyldar að
eðlilegt sé að fjalla um þær sem sérstaka
deild innan evrópskrar eða vestrænnar bók-
menntasögu. Að líta á bókmenntir einnar
þjóðar scm sérstaka heild er víst ekki
ákaflega gamalt fyrirbrigði, það blómgast
mjög á dögum Napóleons að sögn, en á
19. og 20. öld hefur mikill hluti allrar bók-
menntasögu verið skrifaður undir þjóð-
emismerkjum. Til þessa liggja ýmsar aug-
138