Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Blaðsíða 145

Umsagnir um bækur
SAGA TVEGGJA HEIMA
Einhversstaðar stendur, að eitt sé einkenni
of margra íslenzkra skáldsagna nútímans,
að þær séu líkt og hálfunnar, fjari út í
anti-klímax, þær skorti herzlumuninn til að
vera frambærilegar skáldsögur. Hvað um
það, þá er hin nýja skáldsaga Ólafs Jé-
hanns Sigurðssonar1 undantekning. Hún
er fullunnin og sönn og svo margþætt að
menn hafa átt erfitt með að finna boðskap
eða tilætlun höfundarins með henni.
Höfundi hefur tekizt að skrifa sögu, sem
er heimur út af fyrir sig, endurspeglun
samfélagsins að því marki, sem heimur sög-
unnar krefst, en svo vel unnin og margþætt,
að hún lifir sínu lífi og lengra verður ekki
komizt í sköpun skáldverka. Hvort sem
menn telja boðskapinn réttan eða rangan,
þá skiptir það engu máli, sagan lifir og
er, boðskapurinn er bundinn heimi hennar.
Hérlendir menn hafa löngum átt erfitt
með að lesa skáldsögu án þess að tengja
hana vissum stöðum eða lifandi eða dauð-
um íbúum vissra byggðarlaga, á slíku hef-
ur örlað í sambandi við þessa skáldsögu,
landsmenn virðast skynja bókmenntir sögu-
lega og kemur þar fram hið lífseiga mið-
aldamat, afstaðan til epíkurinnar.
í sögunni er aðalpersónan gamall og
gróinn höfundur og sögumaður, frændi
hans, sem verður nokkurs konar fram-
1 HreiSriS. Heimskringla 1972. 260 bls.
lenging eða arftaki höfundarins. Höfundur-
inn verður fyrir því, að spöríuglshjón nokk-
ur efna til hreiðurgerðar á eldhússvölum
hans, en það verður honum tilefni til at-
hugana og rannsókna á hegðun og allri art
fuglanna og síðar aðstoðar við uppeldi
unganna, þegar þeir eru skriðnir úr eggi.
Aðstoðin var slík, að annað komst ekki
að. Höfundur var stöðugt á fcrli til þess
að verja ungana fyrir köttum nágrennisins
scm kostaði hann amstur og erfiði í enda-
lausum hlaupum eftir þeim um næsta ná-
grenni. Hegðun höfundar vekur furðu og
kátínu, enda er hegðun hans mjög skop-
leg. Sögumaður tekur því að skrifa vamar-
skjal fyrir höfundinn, frændann, og gengur
sjálfur inn í söguna fyrr en varir.
Hreiðurgerð spörfuglshjónanna vekur
frænda slíka furðu að hann tekur að end-
urmeta skoðanir sínar og verk og leggur til
liliðar þá sögu, sem hann hafði svo til
lokið í þann mund, sem spörfuglamir hófu
hreiðurgerðina, en sú saga var hans bezta
verk, að dómi sögumanns. Flest það, sem
frændinn taldi skipta máli er orðið mjög
vafasamt þegar líður á söguna, en því fcr
fjarri að hann leggi árar í bát. Hann tekur
til við aðra sögu og sú saga verður af-
stöðubreyting og þróun sögumanns um
það leyti sem frændinn deyr. Frændinn var
sjálfum sér trúr, hann gerði sér ljóst að
hann hafði lifað á „gervifæðu“ of lengi og
sá skilningur verður sögumanni leiðarljós.
Frændinn var tekinn að huga að liljum
135