Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 61

Solsénítsín - pólitískt mat
sem annaðhvort höfðu orðið fyrir eignamissi eða voru gripin skelfingu,
jafnt í Rússlandi og öðrum löndum hins borgaralega heims — um þetta
allt þegir Solsénítsín eða gerir lítið úr.
Lenín ráðlagði stofnunum rauðu ógnaraldarinnar að beita sér að „marg-
víslegum skotmörkum“ (orð Liebmans) — mönnum úr her keisarans,
stórbændum, vændiskonum, embættismönnum skrifstofuvaldsins, bröskur-
um og „óáreiðanlegu fólki.“ Þetta rekur Solsénítsín svo að þyrmir yfir les-
andann. Sumar skipanir Leníns minna á skipanir eins hershöfðingja hvít-
liða, eins og Victor Serge greinir frá: „Allir handteknir verkamenn í göt-
unni skulu hengdir. Líkin á að hafa til sýnis í þrjá daga.“
Sálræn sérkenni Leníns og orðháksháttur hans skipta líklega engu meg-
inmáli, þegar skýra skal, hvernig rauða ógnaröldin færðist í aukana. I því
máli er um ákveðin lögmál að ræða, sem Isaac Deutscher hefur lýst vel:
„Ognaröldin á sér sitt eigið tregðulögmál. Byltingarflokkur telur verkefni
sitt einfalt í fyrstu. Eyða þarf „litlum hóp“ kúgara eða arðræningja. Það
er að vísu rétt, að kúgararnir og arðræningjarnir eru í miklum minnihluta.
En gamla yfirstéttin lifði ekki í einangrun frá öðrum þjóðfélagshópum. A
valdaskeiði sínu hefur hún riðið um sig net stofnana sem tami jafnt til ein-
staklinga og þjóðfélagshópa, og hún hefur skapað margvísleg sambönd
og hollustutengsl, sem bylting getur jafnvel ekki eytt að fullu. Þjóðfélags-
líkaminn er ekki svo einfaldur að gerð, að hægt sé að sneiða lim frá bol
eins og við uppskurð. Sérhver þjóðfélagsstétt er tengd næstu stétt með
mörgum, lítt merkjanlegum millistigum. Skil aðals og hærri miðstéttar
eru óljós, og smám saman tekur lægri miðstétt við af efri miðstétt. Milli
lægri miðstéttar og verkalýðs eru engin greinileg mörk, og öreigastéttin
er, einkum í Rússlandi, tengd bændastéttinni óteljandi böndum. Stjórn-
málaflokkar eru tengdir sín á milli á svipaðan hátt. Byltingin getur ekki
ráðizt til atlögu gegn þeim flokki, sem henni er fjandsamlegastur, án þess
að sá flokkur og flokkurinn sem honum stendur næst, svari fyrir sig.“1
Hið flókna eðli þjóðfélags og stjórnmála sýnir, hve mikil hætta felst í
einföldun og ofbeldisdýrkun ýmissa „vinstri sinnaðra öfgamanna“. Borg-
arastríð kljúfa þjóðfélagið sjaldnast í „arðræningja“ og „arðrænda“; gegn
framsæknum öflum rísa þá jafnan ekki aðeins afturhaldsstéttirnar, heldur
einnig stórir hlutar þjóðarinnar, sem koma til liðs við þær af hugmynda-
fræðilegum ástæðum, menningarlegri forpokun og fyrir áhrif kirkjunnar
1 Isaac Deutscher, The Prophet armed, London 1954.
171