Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 126

Umsagnir um bækur
LIFANDI VATNIÐ
Lifandi vatnið1 gerist eiginlega á þrem
sviðum í senn. Sagan hefst á því að
maður nokkur stingur af með rútunni
norður í land og gerist síðan ýmist á
heimili þessa manns, hjá konu hans og
börnum; á leiðinni norður og svo í
endurliti yfir uppvaxtarár mannsins fyr-
ir norðan og síðar sunnan. Það er viða-
mesti hluti sögunnar. Allir þessir þættir
eru til þess gerðir að kasta ljósi á verka-
manninn Pétur Pétursson. Kona hans,
Lilja, er aukapersóna í verkinu og svo er
einnig um foreldra Péturs, annað fólk
frá fyrri hluta ævi hans, vinnufélaga
o. s. frv.
Fljótt á litið virðist saga Péturs Pét-
urssonar ákaflega sakleysisleg. Hann er
venjulegur meðalmaður á alla lund og
það er ekki vaninn að slíkir menn verði
efni í stórbrotnar skáldsögur. Það er
kannski þess vegna sem þessi flótti í
upphafi sögunnar og árásin á búðar-
stúlkuna og gerviblómin vekja svo mikla
forvitni lesandans. Er þetta það sem bú-
ast má við af meðalmanni að norðan?
Svarið hlýtur að felast í því hvernig
Pémr er skýrður í verkinu. Hvað er það
sem mótar líf venjulegs manns í verka-
mannastétt?
Pémr á góða bernsku. Hann elst upp
í sveit, á góða foreldra og þarf aldrei
1 Jakobína Sigurðardóttir: Lifandi vatn-
ið. Skuggsjá 1974. 203 bls.
að líða skort. Tilfinningum hans er
meira að segja sýndur hinn mesti sómi
allt frá því fyrsta:
„Og óttinn yfirbugar hann, lítinn
dreng með svartan fugl í brjóstinu und-
ir stórum, ógnardjúpum himni... Og
mamma sleppir hrífunni, grípur hann í
fangið, stór, örugg, góð.“ (37)
A þessum æskuárum simr hann löng-
um undir skemmuvegg og býr sér til
veraldir þar sem hann deilir og drottn-
ar. Þar gerast að vísu oft mjög ískyggi-
legir atburðir en þegar allt um þrýmr
er þó alténd hægt að hlaupa inn til
mömmu og skilja hætturnar eftir undir
skemmuveggnum.
Vegna þessarar góðu bernsku Péturs
er lesanda enginn kostur gefinn á því
að skýra þróun hans með einhverri
ódýrri alþýðusálfræði. Maðurinn er full-
komlega eðlilegur og það eina sem
stendur í vegi fyrir gæfu hans er íslenskt
samfélag. Þar ríkja lögmál frumskógar-
ins og einhver alltaf dæmdur til að
troðast niður í svaðið. Því fjarlægari
sem bernskan verður þeim mun meira ,
sígur á ógæfuhliðina fyrir Pétri. Hann
hættir að vera barn, verður ungur mað-
ur og stendur þá frammi fyrir því að
uppfylling drauma hans kostar peninga.
Þeir peningar eru ekki til, nema þá í
mjög litlum mæli:
„Menntun, skemmtanir, þátttaka í fé-
lagslífi, allt kostar það peninga." (109)
„En ungur maður skemmtir sér og
236