Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 124

Tímarit Máls og menningar
og hún laut beinni stjórn forseta lýð-
veldisins. Enda urðu valdaræningjarnir
að fara sex þrep niður virðingarstiga
herlögreglunnar þar til þeir fundu for-
ingja að sínu skapi. Yngri foringjar
hennar lokuðu sig inni í liðsforingja-
skólanum í Santiago og börðust þar í
fjóra daga þar til yfir lauk og þeir voru
stráfelldir.
Þessi orrusta er þekktasti hluti þeirr-
ar leynistyrjaldar sem fram fór í her-
stöðvunum í upphafi valdránsins. Her-
foringjar sem neituðu að styðja vald-
ránið og þeir sem neituðu að hlýðnast
skipunum kúgunarvaldsins voru myrtir
vægðarlaust af upphafsmönnum vald-
ránsins. Heilar hersveitir, bæði í Santi-
ago og á landsbyggðinni, gerðu upp-
reisn sem var miskunnarlaust barin
niður og leiðtogar hennar teknir af lífi
óbreytmm hermönnum til varnaðar.
Yfirmaður hersveitanna í Vina del Mar,
Canturias höfuðsmaður, var skotinn með
vélbyssu af undirmönnum sínum. Þess
verður langt að bíða að fullljóst verði
hve margir féllu í þessum innbyrðis
slátrunum því líkin voru fjarlægð úr
herbúðunum á vörubílum og grafin á
laun. Alls var aðeins 50 háttsettum her-
foringjum treyst til að stjórna hersveit-
um sem þegar höfðu verið hreinsaðar.
Þáttur erlendra sendimanna
Til að sýna rétta mynd af valdráninu
verður að leita víða heimilda sem sumar
eru áreiðanlegar, aðrar ekki. Ogerningur
er að segja til um fjölda þeirra erlendu
aðila sem lögðu fram krafta sína við
valdránið. Neðanjarðarhreyfing Chíle
segir okkur að loftárásin á Moneda —
en tæknileg nákvæmni hennar kom sér-
fræðingum á óvart — hafi verið falin
sveit bandarískra fluglistamanna. Hafi
þeir komið til borgarinnar undir yfir-
skyni „Operation Unitas“ og átt að sýna
listir sínar chílenskum almenningi á
þjóðhátíðardaginn 18. september.
Þessum aðgerðum var stjórnað frá
Brasilíu — uppeldisstöðvum górillanna.
Tveimur árum áður höfðu þær komið
til leiðar valdráni afturhaldsins í Bó-
livíu sem svipti Chíle mikilvægum
stuðningi og auðveldaði innflutning alls
kyns undirróðurs. Hluti lána sem Banda-
ríkin veittu Brasilíu var fluttur á laun
tii Bólivíu til að fjármagna undirróðurs-
starfsemi í Chíle. Árið 1972 fór hópur
bandarískra hernaðarráðgjafa til La Paz
en tilgangur þeirrar ferðar hefur aldrei
verið upplýstur. Kannski var það tóm
hending að smtm eftir að hún var farin
hófust miklir flutningar liðs og búnaðar
að landamærum Chíle. Gáfu þær chíl-
enska hernum kærkomið tækifæri til að
treysta innviði sína og gera þær breyt-
ingar í valdastöðum sem hagstæðar voru
hinu yfirvofandi valdráni. Þann 11.
september, meðan „Operation Unitas"
var í fullum gangi, var loks hrundið í
framkvæmd áætluninni sem drög höfðu
verið lögð að við veisluborðið í Wash-
ington, að vísu þremur árum eftir áætl-
un en nákvæmlega eins og hún var
hugsuð: ekki sem hversdagsleg herbúða-
uppreisn heldur stórbrotin stríðsaðgerð.
I þessari lokasennu, þegar landið var
á valdi óviðráðanlegra og ófyrirséðra
undirróðursafla, hélt Salvador Allende
löghlýðni sinni enn til streitu. Stærsta
mótsögnin í lífi hans var sú að hann
var bæði svarinn fjandmaður ofbeldis
og um leið hugdjarfur byltingarsinni.
Hann taldi sjálfum sér trú um að hann
gæti sætt andstæðurnar og leit svo á að
aðstæður í Chíle leyfðu friðsamlega þró-
un til sósíalisma undir handarjaðri borg-
aralegrar lögskipunar. Reynslan kenndi
honum um seinan að valdalaus ríkis-
234