Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 19

hvernig skal þá Ijóð kveða?"
mun sem mörg þessi smáljóð skortir. En um orsakirnar mætti leita annarra
skýringa, því að síðar kom á daginn að Jóhannes brast ekki listfengi til
að ná góðum árangri í hnituðum ljóðum, heldur mun hann hafa skort
kunnátm. Þó að Eilífðar smáblóm hafi að geyma styttri og samfelldari ljóð
en höfundi var tamast að yrkja áður eru efnin tekin líkum tökum og fyrr
og stíltæknin hin sama. En hið knappa form rúmar ekki rökfærslu né
boðun né heldur heimilar það skáldinu að segja hug sinn allan. Hnitljóðið
krefst þéttari kjarna, sterkari tengsla myndbyggingar, ennfremur tjáningar
sem gefur í skyn en útlistar ekki. Þegar hér var komið sögu voru vinnu-
brögð Jóhannesar fyrst og fremst mótuð af öðrum og ólíkum aðferðum.
En hvernig sem hann hefur metið árangurinn af þessum tilraunum sínum
er hitt víst að í næstu bók, Sól tér sortna (1945), tekur hann aftur upp
þráðinn frá hinum eldri baráttuljóðum bæði um anda og stíl. Flest Ijóð
þeirrar bókar gerast í tíma, fela í sér sögulega fjarvídd og breiða úr sér.
Skáldið stendur úti í gjörningaveðri samtíðar sinnar og slær alla þá strengi
sem hann átti sterkasta; nú hæfði síst að spara þá hljómgjafa sem löngum
höfðu dugað best þegar rammra yfirsöngva var þörf: stuðla og rím. Um
fagurfræðilega endurnýjun ljóðsins var ekki spurt. En í bland við lúður-
hljóminn má greina langspilsóm þjóðvísunnar eins og stundum áður og
þessi veiki en lífseigi tónn tekur öll völd í Sóleyjarkvæði sjö árum síðar.
En áður en svo langt er haldið verður að staldra við því að með bókinni,
Sól tér sortna, var hefðbundinn kveðskapur Jóhannesar úr Kötlum kom-
inn að leiðarlokum, en nýtt ljóð hófst til flugs.
3
Áður en Sól tér sortna kom út hafði Jóhannes skynjað stöðnun í Ijóði
sínu. I einu kvæði þeirrar bókar lýsir hann sálarkvölum sínum þegar hon-
um tekst ekki að finna „hið mikla lausnarorð“:
Þá þýt ég upp og æði um gólf
— og orðin koma brátt
og hlýða reglum ríms og máls
á réttan, fornan hátt.
En gerla má þó greina þar,
ef gáð er betur að,
að þetta eru liðin lík,
sem liggja á sínum stað.1
1 Húsið. Ljóðasafn II, bls. 260.
9 TMM
129