Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 116

Tímarit Máls og menningar
Naphta og hæfileikinn til stanslausra
fyrirlestra sem minnir á Lukács. Ná-
kvæmlega eina klukkustund hafði
Thomas hlustað og horft á hann. En
þetta var það merkilega við Thomas,
hann greip hvern einstakling á stund-
inni. Hann kynnti sér ekki Lukács sem
fyrirmynd, hann hafði ekki virt Lukács
fyrir sér í leikhúskíki. Hann grandskoð-
aði ekki fólk í því skyni að gefa lýs-
ingu á því síðar. Ef hann á annað borð
hafði séð einhvern og fest sér hann í
minni og kæmi nú sögupersóna sem
þessi einstaklingur passaði við, þá birtist
hann þar en ekki vísvitandi — um það
gemr ekki verið að ræða. Þannig var
líka um fjölskyldu Krulls gamla. Þegar
hann var spurður um fyrirmyndina svar-
aði Thomas Mann: Æ ég horfði einu
sinni í hálftíma á þetta fólk á fljóta-
báti á Rín.
Þetta var reglan hjá honum. Hverjum
einasta manni sem hann einu sinni hafði
tekið eftir gat hann lýst og það þannig
að ég þekkti þessa menn aftur, líka þeg-
ar hann hafði alls ekki ætlað sér að gera
persónuna þekkjanlega, rétt eins og
Naphta-Lukács eða þá Fitelberg í
„Doktor Fástus". Hann var umboðsmað-
ur, Collin að nafni, hreinn ómerkingur
sem við þekktum bæði og ég sá hann
strax í Fitelberg þegar Thomas Mann
las mér úr þeim kafla.
„Töfrafjallið" gerði Davosbúum býsna
gramt í geði. Bókin vakti hneykslun í
Davos af því að svo leit út sem haldið
væri í ungt fólk af auðugum ættum þó
það væri alis ekki neitt veikt lengur.
Það væri fangar andrúmsloftsins á
heilsuhælinu og þeirra þæginda sem
vistin byði uppá og einungis af við-
skiptaástæðum væri fólk látið dvelja
miklu lengur í iðjuleysi en það beinlínis
þyrfti. Enda talar hirðráðið líka oft um
heilsuhælið eins og lystihöll. Sú óskap-
lega lausung sem í því fólst að hægt var
að komast milli herbergja úti á svölum
— það mátti svo sannarlega finna að
ýmsu þar efra út frá siðferðissjónarmiði.
En vitanlega var hælisdvölin mjög til
bóta fyrir marga sjúklingana.
Og Jessen kallinn! Að mínu mati er
Jessen viðfelldnasta persónan í „Töfra-
fjallinu“, í bókinni er hann í alla staði
fjarska elskulegur maður. Samt er hann
verulega sérvitur og þannig var hann
líka. Hann var svo skemmtilega snögg-
ur upp á lagið og þetta að hann hafi
sagt við deyjandi konu, hana Hujus
litlu: V-verið ekki með þessa uppgerð!
— það er alveg satt. Svo d-dó hún líka
mjög vi-virðulega.
Hvað Thomas Mann var kominn
langt með „Töfrafjallið“ áður en hann
byrjaði á „Stjórnmálahugleiðingum“ get
ég ekki sagt með neinni vissu. I stríð-
inu var hann svo gagntekinn af stjórn-
málum og þjóðerniskennd að hann gat
alls ekki unnið meira að bókinni. Hann
fór alveg yfir í „Stjórnmálahugleiðing-
ar“ og fór ekki að semja aftur fyrr en
eftir stríð og liðkaði sig þá á smásög-
unni „Húsbóndi og hundur“ og „Ljóð-
inu um barnið“. Árið 1919 fór hann
að fást við „Töfrafjallið" að nýju.
En hann taldi að það hefði verið gott
að hann fór að skrifa„Stjórnmálahugleið-
ingar" því ella hefði „Töfrafjallið“ orð-
ið of pólitískt og þunglamalegt í hugs-
un og persónu eins og Settembrini hefði
hann alls ekki getað komið fyrir. Að
þessu leyti stæði skáldsagan í þakkar-
skuld við „Stjórnmálahugleiðingar“.
Thomas Mann skrifaði mjög hægt. En
það sem hann skrifaði stóð síðan á sín-
um stað. Hann breytti svo að segja engu.
Hann undirbjó sig alltaf rækilega. Hein-
rich bróðir hans skrifaði víst ekki bara
226