Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 72

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 72
Tímarit Mdls og menningar sem sagnfræðingum eins og Medvedev — og auðvitað Solsénítsín — hættir til að fjalla um án þess að gefa gaum að félagslegu samhengi hennar. Gömlu arðránsstéttirnar höfðu loks stlveg horfið af sjónarsviðinu, ný ör- eigastétt hafði mótazt, og bændur höfðu annaðhvort bætzt í hóp öreig- anna (þeir, sem unnu á ríkisbúum) eða tekið upp samyrkjubúskap. Hin nýja lagskipting þjóðfélagsins, sem af þessu leiddi, var félagsleg forsenda stalínismans (miklu fremur en kerfisbákn bolsévíkaflokksins og leifar gömlu yfirráðastéttanna). Hér ber einnig að taka með í reikninginn þá mikilvægu staðreynd, að menntun var stóraukin, engir voru lengur ólæsir og óskrifandi, unninn var bugur á hættulegum sjúkdómum o.s.frv. o.s.frv. Hvernig er hægt að loka augunum fyrir svo tröllauknum framfaraskrefum í landi formyrkvaðra kotbænda, þessari byltingu í félagslegum og menn- ingarlegum efnum, sem umhverfði öllum félagsháttum rússneska keisara- veldisins, jafnaði kjör manna og gerði þjóðina færa um að veita erlendri ásælni viðnám (eins og bezt kom á daginn á árunum 1941—45)? Um það er engum blöðum að fletta, að saga Sovétþjóðfélagsins er annað og meira en saga „fangabúðaveraldar", og einkennum þessa þjóðfélags í dag verður ekki heldur lýst með hnýfilyrðum Andréj Sakharovs, sem talar um „risavaxnar allsherjarfangabúðir' Siðferðislegar vangaveltur skipa höfuðsess í ritum Solsénítsíns. Áherzl- an, sem lögð hefur verið á þau mál í sovézkum bókmenntum síðan tuttug- asta flokksþingið var háð, svarar til þess áfalls, sem ýmsar hugsjónir urðu fyrir, þegar flett var ofan af glæpum og blekkingum Stalínstímanna. En tvímælalaust á þetta sér einnig dýpri rætur. Endurskoðunarstefna og gagnrýni af siðferðislegum toga hleyptu nýju lífi í félagslegar umræður í Sovétríkjunum eftir 1956. Var þar ekki sízt um að ræða áhuga á marxisma og hugsjónum kommúnismans. Hér var ekki um tilviljun að ræða. „Alræði öreiganna“, „æðri (sögulegir) hagsmunir ör- eigastéttarinnar“, „stéttabarátta“, sem að stalínsku mati verður „harðari eftir því sem uppbyggingu sósíalismans miðar áfram“; „stéttarlegt" sið- ferði — öll þessi hugtök reyndust hafa verið notuð sem hugmyndafræði- leg réttlæting á einræði, fangabúðum og aftökum milljóna af þegnum þjóðfélagsins, þar á meðal mörgum kommúnistum. Ekki var þess að vænta, að neinn töframáttur gæti léð þessum hugtökum mátt til að afhjúpa þá blekkingu, sem höfð hafði verið í frammi. Það ber ekki að undra, þótt menn fengu megnustu vantrú á þeim, og reynt væri að endurheimta sósí- 182
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.