Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Blaðsíða 73

Solsénítsín - pólitískt mat
alisma „með mannúðlegri ásjónu“. En vantraustið náði lengra en til
nokkurra slagorða. Þótt predikað væri „afturhvarf til Leníns“, dugði það
ekki til að jafna reikningana við þær blekkingar, sem menn höfðu verið
beittir, og siðferðislegt skipbrot stjórnvaldanna, sem ekki höfðu megnað
að sjá út fyrir sjónhring stéttabaráttunnar og hörku þeirrar, sem henni
fylgdi, og skapa siðalögmál sem hentuðu þjóðfélagi á leið til kommún-
ismans, þar sem stéttabaráttan er ekki lengur driffjöður sögunnar og mað-
urinn hefur tekið söguþróunina í eigin hendur. Af þessu leiðir, að þegar
Solsénítsín og aðrir siðferðisgagnrýnendur afhjúpa, beint eða óbeint, það
mikla djúp, sem er staðfest milli „opinbers sannleika“ og raunveruleik-
ans, þá er sú afhjúpun meira verð en allar þær smálestir af „marxískum"
rimm austan tjalds og vestan, sem sniðganga hin raunverulegu vandamál.
Af þessu leiðir ekki, að aðferðir Solsénítsíns við að lýsa vandamálunum
séu viðunandi, eða þá tillögurnar sem hann ber fram til lausnar vandanum.
Hins vegar má draga af þessu þá ályktun, að marxismanum muni ekki tak-
ast að leysa vandamál sín, nema takmarkanir hans séu viðurkenndar og
sigrazt sé á þeim.
Einn áhangenda hins nýja, siðferðislega sósíalisma, Georgii Pomerantz,
hefur orðað þetta svo: „Siðmenning, sem er gróf og einföld í dráttum,
megnar ekki að fylla hið hugmyndafræðilega tóm, og hlýtur því að hrynja
eins og spilaborg. Þetta tóm stafar einkum af árekstri tveggja heimsmynda;
hinnar trúarlegu og hinnar vísindalegu. Vísindabyltingin hefur veitt
trúarbrögðum heimsins harðan atgang, en þó ekki megnað að skapa nokk-
ur þau tákn, sem jafnist á við kenningar Búddha eða Krists.“ Lausnina
á þessum vanda sér Pomerantz í því, að efla beri samspil marxisma og
eldri heimspekikerfa. Með því samspili telur hann, að leiðir muni opnast
til nýrra menningarhátta. Þetta viðhorf er allólíkt viðhorfi Solsénítsíns,
sem hefur meiri áhuga á óskorðuðu alræði trúarbragðanna en slíkum
heimspekilegum samskipmm. Þetta viðhorf er einnig álíkt skoðunum
Krasnov-Levítíns, sem telur andlega menningu kristninnar vera þá sál og
það súrdeig, sem sósíalskt lýðræði þarfnist. (Slíkar skoðanir eru tvímæla-
laust dæmigerðar fyrir „kristilegan sósíalisma“.) En hvaða svar gemr marx-
isminn gefið þeim þörfum, sem þessar nýju siðferðiskenningar tjá?
Opinber hugmyndafræði ríkisins læmr sér nægja að fjalla um „siða-
reglur þeirra, sem eru að skapa þjóðfélag kommúnismans“, og er þar um
að ræða siðareglur Stalínstímanna í endurskoðaðri mynd. I „uppgjöri“
Eugens Varga er minnzt á þá „smáborgaralegu heimsmynd“, sem leynist
183