Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Qupperneq 5

Gudbergur Bergsson
Ádrepur
Sæta liðið sýnir stjórnmálaandlit sitt
Listafólk er oft talsvert flónskt í stjórnmálum. Ef það finnur þörf hjá sér til
að styðja stjórnmál, styður það gjarnar manninn en málefnið. Og það er
næstum regla að hann er þá fremur valdamaður en sá sem þjónar málefni.
Þetta æxlast þannig þótt listafólkið telji sig játa ákveðna stefnu eða hugsjón.
Slík hneigð er ekkert nýtt fyrirbrigði á tímum okkar, þegar algengara er að
viðmælendur í blöðum séu spurðir um uppáhaldsstjórnmálamann sinn (eins
og hann væri uppáhaldsleikarinn) en hvaða stefnu þeir fylgja í stjórnmálum,
til dæmis, eða hvers eðlis hún er.
Fyrr á tímum ef listir voru studdar kom stuðningurinn frá valdamiklum
einstaklingum: prinsum, keisurum, páfum, en ekki beinlínis til að mynda
frá kristninni sjálfri sem félagslegri hreyfingu og andlegri. Þetta stafar
eflaust af því að listamenn og valdamenn finna til skyldleika. Yfir höfuð er
listafólki ekki fisjað saman. Það er ekki fyrr en með rómantíkinni sem
veiklyndið í djúpi listanna er dregið upp á yfirborðið og gert að höfuðtákni
hins taugaveiklaða nýja listamanns. I ljósi þess og hins vaxandi stuðnings
við allt sem er veiklynt og á í vök að verjast í lífinu (því ekkert ferst jafn
auðveldlega og það í dauðanum) fer þjóðfélagið að styðja listir og listafólk á
einhvern hátt. En það er ekki fyrr en með sósíalismanum að stjórnmála-
stefna hefur á stefnuskrá sinni almennan stuðning við menningu og listir —
og þá í þágu almennings eða samféiagsins. Sósíalisminn hefur aldrei stutt
listamanninn sem frjálsan og óháðan einstakling eða uppreisnarsegg á eigin
vegum samvisku sinnar og siðferðiskenndar. Auðmenn hafa miklu fremur
slampast til þess. Og valdamenn flestra tegunda af sósíalisma hafa gjarna
freistast til þess að vísa listamanninum á braut ákveðinnar stefnu (eða
þröngvað henni beinlínis upp á hann), stefnu sem er í flestum tilvikum
tengd hversdagsleikanum eða einstökum þáttum hans, þeirri sem menn
kalla almennt „raunsæi" og er tíðum í raun hversdagsleg tilfinningavella í
267