Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Blaðsíða 51

Markaðssóknin
Umbúðaþjóðfélag mótast af því að fólk
hættir að leysa verkefnin sjálft og er gefinn
kostur á að kaupa sífellt fjölbreyttari vörur
og þjónustu á markaði; eða leita hennar hjá
því opinbera. Og greiða allan umbúða-
kostnaðinn, sem þessu fylgir, við kassann
eða til Gjaldheimtunnar. í slíku þjóðfélagi
sækja þegnamir flest það sem þeir telja sig
þurfa til viðurværis og yndisauka til versl-
ana og þjónustustofnana. Við sækjum okk-
ur í soðið í kælikistur stórverslana og
veljum sunnudagssteikina í allsnægtar-
borðum þeirra. Kaupum í tískuverslun
klæðnað sem fátækar konur í Asíu hafa að
líkindum saumað eftir sniði frá evrópskum
innflytjanda. Störfm færast af heimilum á
vinnumarkað.
Hraðvirk verksmiðjuframleiðsla, ijöl-
þætt markaðskerfi og opinber þjónusta
koma í stað heimaöflunar með sem minnst-
um utanaðkomandi aðföngum og víðtækrar
sjálfsbjargarviðleitni sem einkenna íslenskt
þjóðlíf fram undir seinna heimsstríðið en
lönd Evrópu og Norður-Ameríku langt
fram á síðustu öld. Alifuglabú ryðja
hænsnakofum umbúðalausra, liðinna tíma
úr vegi. Skemmti- og afþreyingarefni er
sjaldan sótt í heimasmiðju en þeim mun
oftar til atvinnumanna og framleiðenda
tónlistar- og sjónvarpsefnis fyrir heims-
markað. Fjöldaframleiðsla og atvinnu-
mennska hefur bæði þrengt það svigrúm
sem hænsni, handverk og hugarflug höfðu
fyrr á tímum. Það virðist þægilegra að
kaupa en skapa.
Sívaxandi framboð er á þjónustu. Heilsu-
rækt er orðin meiri háttar markaðsvara eins
og fræðast má um í auglýsingum frá lík-
ams- og heilsuræktarstöðvum. Bamagæsla
og námskeið í að ala upp böm em orðin
söluvara á markaði. Ferðalög og námskeið
í að veita ferðamönnum þjónustu. Geysis-
gos vom sett á markað sumarið 1991. ís-
land er skoðað frá sjónarhóli markaðs-
fræðanna og miklu kostað til við að mark-
aðssetja það. Það heitir að auka ferða-
mannaþjónustu og að „laða ferðamenn til
landsins“. Þeir sem laðast að em svo eink-
um metnir á mælikvarða markaðarins: þeir
sem kaupa mikið em kærkomnir — aðrir
ekki.
Hugtakið þjónusta fær á sig töfrablæ;
meiri þjónusta og góð þjónusta verða lykil-
orð þeirra sem ætla að skapa einhvers konar
Paradís á jörðu og selja almúganum að-
gang. Fyrirtækin sigra í samkeppni með því
að bæta þjónustuna. Sjúkrahús og skólar
veita þjónustu. Ef vel á að vera þarf þjón-
ustan að uppfylla gæðastaðla og vera undir
gæðastjómun. Fyrirtækjum og stofnunum
býðst „þjónustugæðakönnun“ og ráðgjöf
sérfróðra atvinnumanna við að bæta þjón-
ustuna til að auka „markaðshlutdeildina."
Jafnvel pólitík verður eins konar mark-
aðsvara, kynnt og seld í aðlaðandi umbúð-
um með orðskrúði sem líkist því sem
auglýsingastofurnar láta frá sér fara. Sviðs-
framkoma stjómmálamanna, sú tilfinn-
ingalega skírskotun sem þeir reyna að ráði
ímyndafræðinga sinna, skiptir sköpum
þegar þeir keppa um hylli kjósendanna,
reyna fá þá til að kaupa stefnupakkana sína.
Ef að er gáð reynist þó innihald þeirra allra
keimlíkt, þ.e. eins konar tilboð til kaupand-
ans um aukinn kaupmátt. Ýmist með því að
lækka skatta — eða bjóða meiri þjónustu á
vegum ríksins. Starf og stefna allra ís-
lenskra stjómmálaflokka snýst ef að er gáð
einkum um það hvemig hægt er að auka
neyslu. Nokkur ágreiningur er hins vegar
TMM 1992:3
49