Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Blaðsíða 33

andófsmann í þessum slag að kommúnista
og handbendi Rússa — og eru af þeim illu
látum til ýmis fræg dæmi. En hvort sem við
skoðum þann andheita skáldskap sem til
varð í þessum átökum eða eindregna þróun
andófsins frá því að láta dæma sig á bás í
köldu stríði til „þriðja sjónarmiðs“ („gegn
vígbúnaði og herstöðvum í austri og
vestri“), þá ætti það að vera hveijum manni
ljóst hve fáránlegt það var að reikna dæmið
allt á þann veg, að spurt væri um stuðning
eða ekki stuðning við svartan eða hvítan í
heimstaflinu. Það réði mestu um viðleitni
manna að þeir vildu alls ekki vera peð í því
tafli.
Það er líka rangt að álykta sem svo að
þetta andóf, sem aðstandendur kölluðu
„nýja sjálfstæðisbaráttu“, hafi ekki skipt
neinu máli. Það breytti náttúrlega engu um
framvindu kalda stríðsins. En það skipti
sjálfsvirðingu landsmanna töluverðu máli,
það dró tennurúr „aronskunni“ svokölluðu,
sem vildi gera sér sem mestan gróða úr legu
landsins milli hemaðarkerfa (og þar með,
eftir á að hyggja, gera hagkerfí landsins enn
viðkvæmara fyrir afleiðingum þess friðar
milli austurs og vesturs sem loksins „skall
á“). Andófið skerpti umræðu um stöðu, sér-
leika og möguleika smárrar þjóðar í heim-
inum. Það átti gildan þátt í þeim
menningarvilja sem reis með margskonar
frumkvæði gegn því að við fæmm í kaf
undir „holskeflu engilsaxneskra menning-
aráhrifa“ (þessi síðustu orð em ívitnun í
Morgunblaðið þótt undarlegt megi virðast).
Þetta andóf var nauðsynlegt bæði til þess að
menn héldu lífi í vilja sínum til að standa á
eigin fótum og til þess að um síðir skapaðist
eitthvað það sem kalla mætti samstöðu um
íslenska menningu og er okkur nauðsynleg
hvemig sem veröld veltir sér. (Má þó aldrei
✓
Islenskir vinstrimenn og mál-
gögn þeirra voru aldrei ein-
angrunarsinnar í menningar-
málum, þótt slíkir einstakling-
ar hafi fundist í þeirra hópi
eins og annarsstaðar ípóli-
tísku litrófi.
breytast í samstöðu um skoðanaleysi í
menningarmálum eins og nærri má geta).
Meðan ég man: í því viðtali Áma Sigur-
jónssonar ritstjóra við Þórarin Eldjám sem
framar var minnst á í þessari grein, er látið
að því liggja að menningarbarátta vinstri-
manna hafi ekki barasta verið óeinlæg
(sumir og ýmsir ætluðu sér annað) heldur
hafi hún og snúist upp í „nesjamennsku,
innilokunarstefnu eða afdalahyggju". Þetta
em mikil öfugmæli í Tímariti Máls og
menningar sem einmitt var helstur vett-
vangur þessarar menningarbaráttu. Það er
reyndar orðin árátta meðal yngri manna að
láta sér finnast sem sú blanda af vinstri-
mennsku og þjóðernishyggju, sem hefur
mjög einkennt umræðu um íslensk sjálf-
stæðismál og menningu, sé afskaplega ein-
angmnarsinnuð, andvíg erlendum áhrifum.
Hver étur það svo upp eftir öðrum með
hlálegum fyrirgangi þess sem brýtur upp
opnar dyr að íslensk menning þurfi að nær-
ast á frjóum samskiptum við aðra menningu
— rétt eins og einhver hafi mælt á móti því!
Islenskir vinstrimenn og málgögn þeirra
vom aldrei einangmnarsinnar í menningar-
málum, þótt slíkir einstaklingar hafi fundist
í þeirra hópi eins og annarsstaðar í pólitísku
litrófi. Þetta sama Tímarit Máls og menn-
TMM 1992:4
31