Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Blaðsíða 94

Kristján Árnason
Nokkur orð um
Hans Magnus Enzensberger
Vart verður sagt að rithöfundurinn Hans
Magnus Enzensberger hafi vaxið úr grasi
og komið fram á ritvöllinn á tíma og við
aðstæður sem telja mætti beinlínis uppörv-
andi eða hagstæðar andlegu lífi. Hann
fæddist árið 1929 í bænum Kaufbeuren
syðst í Þýskalandi, og uppvaxtarár hans í
Númberg vom sá tími er ráðamenn lands-
ins, nasistamir, gengu sem harðast fram í
því að uppræta allt það er til menningar
horfði í landinu með þeim árangri að eftir
tólf ára valdaferil þeirra var þar allt komið
í rúst, ekki einungis í bókstaflegum skiln-
ingi, heldur stóð sú kynslóð sem þá kom til
að taka við búi andspænis andlegu tóma-
rúmi sem hún þurfti að fylla upp í með
einum eða öðmm hætti og finna sér nýjar
leiðir, því síst dugði nú að feta troðnar
slóðir.
Engan skyldi þó undra að í fyrstu ljóða-
bókum Enzensbergers, sem komu út með
fremur stuttu millibili eftir að hann hafði
lokið námi í bókmenntum og heimspeki við
ýmsa háskóla í Þýskalandi og við Sor-
bonne, og hétu nöfnum eins og verteidig-
ung der wölfe (1957), landessprache
(1960) og blindenschrift (1964), skyldi
kveða við nokkuð reiðilegan tón og þar
væri ekki alltaf kveðið „eftir nótum“. Reið-
in beindist sem von var einkum af þeirri
eldri kynslóð sem hafði reynst helst til leiði-
töm brjáluðum harðstjóra og úlfahjörð
hans, og henni var lesinn pistillinn á ljóð-
máli sem ber öll merki uppreisnaranda og
framúrstefnu. í kvæðinu „Vörn úlfanna
gegn lömbunum" er til að mynda þessi
hressilega ádrepa (í þýðingu Franz Gísla-
sonar):
Lofaðir séu ræningjarnir: þið
fleygið ykkur á fúlt
flet hlýðninnar, bjóðist til
að láta nauðga ykkur. Dillið
dindlinum og ljúgið. Viljið
láta rífa ykkur á hol. Þið
breytið heiminum ekki.
Ef að er gáð má hér auðvitað sjá að skáldið
hefur tekið upp þráðinn frá Brecht og öðr-
um róttækum skáldum millistríðsáranna,
sem höfðu orðið að flýja land á sínum tíma,
og ekki mildað ádeiluna nema síður væri.
Einhverjir hafa reyndar farið enn Iengra
aftur í tímann og séð í Enzensberger arftaka
Heinrichs Heine, og ætti það síst að spilla
fyrir orðstír hans og áliti á fslandi.
Ohætt er að fullyrða að með þessum
ljóðabókum hafi Hans Magnus hitt í mark
og náð að mæla fyrir munn margra af sinni
kynslóð, enda hlaut hann eftir útkomu
þeirra talsverðan byr sem átti eftir að nýtast
honum vel. Hitt er svo annað mál að kann-
92
TMM 1992:4