Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Síða 23

— Hvað er að taka þátt í pólitískri starfsemi „að hluta til“?
— Það voru allir flokkar bannaðir nema Falangistaflokkurinn. Eina
stjórnmálaaflið sem vann gegn stjórninni voru kommúnistarnir sem stjórn-
uðu sinni starfsemi frá París. í okkar augum var París háborg frelsisins. Það
var allt svart eða hvítt. Þeir sem voru á móti Franco voru taldir og urðu að
telja sig á bandi kommúnista og það var hættulegt fyrir heimamenn. Ég var
útlendingur. Ef útlendingar urðu uppvísir að pólitísku andófi var þeim
einfaldlega „fylgt“ að frönsku landamærunum og þeim þakkað fyrir kom-
una.
— Ég hef það á tilfinningunni að saga Einars í Þel (1983) byggi á því sem
þú heyrðir og sást á þessu tímabili. Einar er við nám á Spáni á Franco-
tímabilinu. Hann er til hliðar við starfsemi Yolöndu, stelpunnar sem hann
er með, og stúdenta frá Suður-Ameríku sem reka einhvers konar undirróð-
ursstarfsemi gegn Franco-stjórninni.
Honum er lítið sagt en hann veit þó nógu
mikið til að geta „svikið sína huldumey“
þegar á reynir. Ertu að lýsa þinni reynslu
og vina þinna á Spáni?
— Ég tek mið af því sem ég upplifði á
Spáni, en Þel er skáldsaga, tilbúningur. Ég
þekkti bæði Spánverja og suður-amer-
íska stúdenta sem voru virkir í neðan-
jarðarstarfsemi en þeir pössuðu það vel
að ég vissi ekkert sem gæti komið sér illa
fyrir mig, og mögulega þá. Ég leigði til
dæmis íbúð með fimm öðrum stelpum.
Ein þeirra hafði samúð með hægri
mönnum og umgekkst þannig fólk. Einu
sinni sagði hún mér ff á stúlku sem hefði
verið handtekin. Mér brá ofsalega, en ég lét ekki á neinu bera og sagði „Nei,
hvað segirðu" og lét eins og ég þekkti ekki vinkonu mína, en það var hún
sem hafði verið tekin höndum. Ég gat ekki vitað hvað fyrir þessari sambýl-
iskonu minni vakti. Það voru útsendarar víða. Menn töluðu ekki um hvað
sem var við hvern sem var. Einn skólabróðir minn var tekinn og sat inni í
tvö ár. Annar var tekinn og sendur í herþjónustu til Kanaríeyja, það var
algengt. Maður lærði að vera mjög varkár og það vandist fljótt. Bannaðar
bækur og blöð voru hins vegar keypt „undir borði“ eða þá í París og smyglað
inn í landið svo að við lásum það sem við vildum, á laun. Sartre var bannaður,
Camus, Moravia og náttúrlega Malraux. En fólk varð að lifa þrátt fyrir allt
og menn dönsuðu, drukku og sungu—þá eins og nú. Háskólinn í Barcelona
TMM 1994:1
13