Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Side 60

Sumarið 1904 var Joyce enn um kyrrt í Dyflinni, lifði á slætti og stundaði
drykkjusamkvæmi af kappi milli þess sem hann samdi sögur eftir pöntun
fyrir lítilsvirt tímarit sem nefndist Irish Homestead. Til að firra sig ámæli fyrir
að birta verk sín í svo lítilmótlegu tímariti notaði hann höfundarheitið
Stephen Dedalus. Fyrsta sagan sem hann birti var „Systurnar". Síðar komu
„Eveline11 og „Eftir keppnina". Meðan hann var að semja þessar sögur
mótaðist með honum hugmyndin um að setja saman bók með sögum um
Dyflinni, sem afhjúpa skyldu „sál þessa heilablóðfalls eða lömunarsjúkdóms
sem margir telja vera borg“. Fíann var þegar búinn að ákveða aðferðina, sem
átti að vera í því fólgin að birta með „ráðvandri kvikinsku" það sem hann
nefndi „mikilvægi lítilsverðra hluta“ og lýsa á hlutlægan hátt undirgefni
borgarbúa við fjölskyldu, kirkju og ríki.
í september 1904 spurði Joyce Noru hvort hún væri reiðubúin að yfirgefa
írland í fylgd með sér og leggja útí „áhættusamt líf‘. Hún kvað já við og Joyce
fór strax að slá fyrir farinu til meginlandsins. Hann var búinn að fá loforð
fyrir starfi tungumálakennara við Berlitzskólann í Zurich. Þau sigldu frá
Norðurbakka í Dyflinni 9nda október. I París sló Joyce annað lán og komst
til Zurich llta október, en þar var ekkert starf að hafa, svo þau hjónaleysin
hröktust áfram suðurábóginn, alla leið til Trieste.
Þarmeð hóf James Joyce 22 ára gamall 37 ára langa útlegð sem leiddi af
sér fjögur af öndvegisverkum heimsbókmenntanna á þessari öld: í Dyflinni,
A Portrait ofthe Artist as a YoungMan, Ódysseifog Finnegans Wake. Á þessum
37 árum kom hann tvívegis til heimalandsins, 1909 og 1912. Hann hafði
skorið á þau bönd sem hverjum einstaklingi reynist erfiðast að slíta, böndin
við ætt og fósturjörð, en þau bönd verða menn að slíta vilji þeir verða heilir
og óháðir einstaldingar, segir Erich Fromm í frægri bók.
50
TMM 1994:1