Tímarit Máls og menningar - 01.12.1996, Side 46

sem minnir á lýsingarnar af samræðum og gönguferðum skáldbræðranna í
Höll sumarlandsins. Þessi kafli í endurminningabók Halldórs hefst á orðum
sem gætu að sjálfsögðu allt eins átt við þá Ólaf Kárason og Örn Úlfar:
Líklega hefur verið erfitt að fmna tvo únglíngsmenn á Islandi jafn
ólíka hvor öðrum og okkur Jóhann; má vera að við höfum fundið
hvor annan samkvæmt gildri reglu einsog tvær andstæður jafnan
gera [...] (bls. 70)
Þegar Höll sumarlandsins kom út 1938 hafði Jóhann Jónsson legið sex ár í
gröf sinni og Halldór Laxness öðlast skáldfrægð. I bókinni lætur Halldór
Laxness Örn Úlfar segja við Ólaf Kárason:
Við erum tvennskonar örlög [. . .] Ég lifi í þessu sérkennilega
tómahljóði af fyrstu moldinni sem fellur á lokið. En þú, skáld,
hefur verið reistur upp frá dauðum. (bls. 124)
„ljós heimsins"
Ljóst má því vera að Halldór gerir ekki endasleppt við þennan fornvin sinn.
Með margvíslegum hætti hefur hann sýnt minningu hans virðingu, t.d. með
því að láta kvæði hans enduróma í skáldverkum sínum. Með útgáfu kvæða
Jóhanns og formála þeirra minnti hann með ógleymanlegum hætti á þetta
tilfinningaríka skáld sem laut dapurlegum örlögum og fáir höfðu kynnst og
flestir gleymt. Hann bregður upp eftirminnilegri mynd af Jóhanni og andríki
hans í endurminningabókum sínum. Þær frásagnir ná til þess tíma er þeir
urðu samferða til Þýskalands haustið 1921. Jóhann átti ekki afturkvæmt til
fósturjarðarinnar en í fjórum ritgerðum hefur Halldór lýst samskiptum
þeirra þau 11 ár sem Jóhann dvaldist í Þýskalandi. Meðal þeirra er frásögnin
„Vinur minn“ sem tvisvar er vitnað til hér að framan. „Vinur minn“ er
einskonar minningargrein um Jóhann en vissulega miklu listrænni en títt er
um slíkar greinar. Halldóri eru hugstæðar samræður þeirra og pólitísk
eindrægni og svo frásagnarsnilld Jóhanns.
„ [. . .] við vorum eins og tveir eilífir menn; á milli okkar brann ljós
heimsins."
Þetta var skrifað 1932 og síðustu orðin urðu síðar titill á fyrstu bókinni
um Ólaf Kárason Ljósvíking.
44
TMM 1996:4