Dagrenning - 01.04.1948, Blaðsíða 41

„Ilalfdan konungur var vizkumaður mikill
og sanninda og jafnaðar og setti lög og gætti
sjálfur og þrýsti öllum til að gæta, og að
eigi nrætti ofsi steypa lögunum, gerði liann
sjálfur saktal og skipaði hann bótum hverj-
um eftir sínum burð og metorðum. Hann
hafði verið allra konunga ársælstur.“
Af þessari lýsingu má marka það, að Half-
dan hefir verið friðarhöfðingi. Hann stjórn-
ar ríki sínu með vizku og skörungsskap, cn
á ekki í illdeilum við aðra, eftir að liann
hefir hrundið af sér árásum nágrannanna.
Undir lögum hans og viturlegri stjórn
blómgvast ríkið og lýtur að því setningin,
að hann var allra konunga ársælstur. Vegna
friðarins blómgvast bú manna og það þakka
menn konungi. Heimskringla segir það um
Svía, að þeir sé vanir að „kenna konungi
bæði ár og hallæri“. Ilafði og einum for-
föður Halfdanar konungs, Ólafi trételgju
konungi, orðið að því, er svo nrargt fólk
streymdi til hans á Vermaland, að þar varð
hallæri og sultur, þá kenndu Svíar honum
um og brenndu hann inni. Er svo skamrnt
á milli Vermalands og ríkis Halfdanar kon-
ungs, að ekki er ósennilegt, að þar hafi ríkt
hin sama trú, enda töldu þegnar hans að
honum væri árgæzkan að þakka. Kemur það
vel fram í niðurlagi sögu hans:
„Svo rnikið gerðu menn sér um hann, að
þá er það spurðist, að hann var dauður og
lík hans var flutt á Hringaríki og var þar til
graftrar ætlað, þá fóru ríkismenn af Rauma-
ríki og af Vestfold og Heiðmörk og beidd-
ust allir að hafa líkið með sér og heygja í
sínu fylki, og þótti það vera árvænt þeirn,
er næði. En þeir sættust svo, að líkinu var
skipt í fjóra staði, og var höfuðið lagt í haug
að Steini á Hringaríki, en hverir fluttu heim
sinn hluta og heygðu, og eru það allt kall-
aðir Halfdanarhaugar.“
Halfdan konungur hafði ríkt í rúm 20 ár,
og var sem sagt ekki nema fertugur, þegar
hann lézt. Hann hefði því getað setið önn-
ur 20 ár að ríkjum, eða lengur, ef honum
hefði enzt aldur, og engin ástæða er til að
ætla annað en að hann hefði stjórnað rík-
inu með sömu forsjá og áður. Og þá hefði
margt farið öðru vísi en fór.
Haraldur sonur hans, sem seinna var kall-
aður hárfagri, var tíu ára drengur, þegar ríkið
bar undir hann, og var því ekki mikillar
stjórnsemi af honum að vænta. Enda var
það annar maður, sem þá fékk öll völd,
Guttormur hertogi, móðurbróðir hans. Eftir
lát Halfdanar tóku nágrannahöfðingjar að
vcita ríkinu ágang og varð Guttormur að
grípa til vopna til að verja landið. Varð
hann sigursæll og eins og fleiri herforingjar
lét hann sér ekki nægja það að sigrast á
óvinum sínum, heldur fór hann með ófriði
á hendur öðrum höfðingjum og létti ekki
fyrr en hann hafði brotið allan Noreg undir
ríki Haralds konungs frænda síns. Var því
lokið á tíu irum (858—868) eða þegar Har-
aldur var tvítugur. Er venja að telja að eftir
Hafursfjarðarorustu hafi Haraldur orðið ein-
valdskonungur yfir öllum Noregi, en sú or-
usta stóð 868. „Eftir þessa orustu fékk Har-
aldur konungur enga mótstöðu í Noregi.
Voru þá fallnir allir liinir rnestu fjandmenn
hans, en sumir flýðir úr landi og var það
allmikill mannfjöldi, því að þá byggðust stór
eyðilönd. Þá bvggðist Jamtaland og Hels-
ingjaland og var þó áður hvort tveggja nokk-
uð byggt af Norðmönnum. í þeim ófriði er
Haraldur konungur gekk til lands í Noregi,
þá fundust og byggðust útlönd, Færeyjar og
ísland. Þá var og mikil ferð til Hjaltlands,
og margir ríkismenn af Noregi flýðu útlaga
fyrir Ilaraldi konungi og fóru í vesturvík-
ing, voru í Orkneyjum og Suðureyjum á
vetrum, en á sumrum herjuðu þeir í Noreg
og gerðu þar mikinn landskaða.“
Það hlýtur að vera auðskilið hverjum
manni, að það er ekki Haraldur, tíu ára
DAGRENN I NG 39