Dagrenning - 01.10.1948, Blaðsíða 19

HUGO GERING:
Um spádóma í morrænni heíÓni.
ITpRAM um miðja síðustu öld var sú skoðun
almennt ríkjandi, að frumþjóðin indó-
germanska, sem fortakslaust var talin hafa
átt heimkynni sín í Asíu, hefði staðið á
mjög háu menningarstigi, áður en hún
greindist sundur; að fjölskyldulíf þar hefði
verið vel skipulagt og nokkur vísir að ríkis-
skipulagi, að þjóðin hefði stundað akuryrkju
og kunnað skil á meðferð flestra málrna, hún
hefði búið í þorpum og bæjum, kunnað að
smíða vagna og skip, ort í bundnu rnáli og
dýrkað ýmsa guði með skýrt mótuðum ein-
kennum. Menn hafa þó meir og rneir horf-
ið frá þessurn draumkennda skilning á frum-
háttum Indógermana, eftir að forsögulegar
og mannfræðilegar rannsóknir hafa gert það
meir en sennilegt, að forfeður menningar-
þjóða Norðurálfunnar, og einkum þá Ger-
manar Norður-Þýzkalands og Skandinavíu,
hafi þegar á steinöld dvalizt í núverandi
heimkynnum sínum, og þannig fyrst eftir
það, fyrir erfiða og þrotlausa vinnu, hafizt á
hærra menningarstig og skapað sér lög og
rétt, list og iðnað, skáldmennt og trúar-
brögð.
Rætur alls þessa má auðvitað rekja aftur
til indógermanskra frumtíma. Það getur t. d.
enginn vafi á því leikið, að þá þegar liefir
verið til trúin á framhaldslif sálarinnar eftir
dauðann og forfeðradýrkun sprottin af
henni, sem vér megum líta á sem frumstig
guðadýrkunarinnar, sem síðar varð. Hug-
mvndimar um eðli sálarinnar eftir dauðann
voru þó enn hráar og fmmstæðar, eins og
ráða má af því, að í germanskri heiðni var
einnig litið á lífið eftir dauðann sem lítt
breytt framhald jarðlífsins og talið, að matur
og drykkur t. d. væru ómissandi þarfir sál-
arinnar. Hins vegar voru sálinni eignaðir yfir-
náttúrlegir hæfileikar og kraftar, svo að menn
leituðust eftir að njóta hjálpar hennar við
sérstaklega erfið verkefni og tryggja sig gegn
því að verða fyrir reiði hennar.
Hér er að finna frumupptökin að spádóm-
um og töfrurn í norrænni heiðni, sem er
efni það, er ég hefi valið mér til athug-
unar. Til þess að fá vitneskju unr fram-
tíðina og láta hana koma heim við óskir
sínar, þ. e. a. s. annaðhvort til þess að bægja
frá yfirvofandi hættu eða öðlast uppfyllingu
óska sinna, sneru rnenn sér, ef það var mann-
legum mætti ofvaxið, til sálna framliðinna
og ákölluðu ýmist einhvem ákveðinn látinn
mann eða andahjörðina í heild, sem fer á
kreik á næturnar, aðallega þó sérstakar næt-
ur. Eru fjölmörg dærni um hvort tveggja í
frumnorrænum heimildum. Þannig lætur
eitt Eddukvæði hina ungu hetju Svipdag1)
fara til leiðis móður sinnar, er hin illa stjúpa
hans sendir hann til þess að leita Menglað-
ar, og hirtist móðir hans honum og „getur
góðra galdra“;;2) þannig særir hin herskáa
Hervör fram Angantý föður sinn og nær af
honum sverðinu Tvrfing, sem lagt hafði ver-
ið í görf hinnar föllnu hetju að fornum
sið.3) Hinar fornu sögur eru nreira að segja
DAGRENNING 17