Dagrenning - 01.10.1948, Blaðsíða 20

svo barnalegar að láta sjálfan Óðin, æðsta
guð heiðninnar og „galdurs föður“, ríða til
undirheima, er guðirnir urðu áhyggjufullir
út af þungum draumum Baldurs, til þess að
vekja þar upp völu og leita frétta hjá
henni.4) En hver sá, sem ekki hafði guða-
blóð í æðum eða naut sérstakrar hylli guð-
anna, varð að láta sér nægja, að sálin birtist
honum í draumi — fyrirbæri draumlífsins
hafa vissulega, ef ekki beinlínis vakið trúna
á framhaldslíf sálarinnar, þá að verulegu leyti
stuðlað að því að útbreiða hana og festa í
sessi. Þannig segir Saxo Grammaticus5) frá
því, að kona Haddingja konungs í Dan-
mörku hafi virtazt honum í draumi látin og
sagt honum fyrir, hvers hann ætti að vænta
af börnum sínum. Glaumvör, kona Gunn-
ars, sér í draumi dauðar konur kalla rnann
sinn til sín,6) o. s. frv. Menn tóku einnig
mark á öðrum draumum, og þess eru sörnu-
leiðis dæmi, að rnenn beittu sérstökum að-
ferðum (incubation) til þess að láta sig
dreyrna. Þannig segir frá því í sögu Þor-
steins Víkingssonar,7) að maður einn hafi
leitað aðstoðar tveggja kunnugra bræðra til
þess að finna morðingja bróður síns: Þeir
lokuðu sig þrjá daga inni í kofa einunr og
tókst með þeim hætti að hafa uppi á dvalar-
stað morðingjans; Hálfdan svarti, sem aldrei
dreymdi, lagðist í svínabæli8) að ráði eins
vinar síns og birtist þar spásýn í draumi;9)
Auður drottning lætur búa Hræreki manni
sinum rúm í afskekktri stofu, og þar dreymir
hann fyrir um framtíðina.10) O. s. frv.
Áköllun andanna til þess að forvitnast um
framtíðina var nefnt tæknilegu orði útiseta,
af því að sú athöfn fór venjulega fram úti
undir beru lofti, á stöðum, þar sem menn
bjuggust við að verða á leið andanna. Nauð-
synlegt var að viðhafa \'ið útisetu helgiat-
hafnir samkvæmt sérstökum forsögnum,
sennilega í sambandi við blót, og voru þær
nefndar seiður; jafnframt voru sungnar töfra-
þulur (galdur), sem menn töldu, að hændu
andana að og gerðu þá þjónustusama.
\;enjulega var þessi tegund spáfrétta iðkuð
af konum, og vér vitum, að rnargar þeirra
höfðu beinlínis spámennsku að atvinnu,
þannig að þær fóru hofa á milli, nutu þar
uppihalds og hlutu auk þess greiðslur fyrir
spádóma sína. Til er sérstaklega nákvæm
lýsing á allri athöfninni frá Grænlandi, sem
fannst og byggðist frá íslandi í lok 10. ald-
ar,11) en í Noregi12) íslandi13) og Dan-
mörku14) voru einnig, ef treysta rná vitnis-
burði þjóðsagnakenndra frásagna, völur eða
spákonui, sem léku listir sínar með algjör-
lega sama liætti. í áðurnefndri frásögn, sem
fræðimenn hafa þráfaldlega fjallað urn,15)
segir frá því, að í Grænlandi hafi einhverju
sinni verið hallæri mikið og sóttarfar. Þor-
kell bóndi ákveður því að spyrja Þorbjörgu
spákonu, hvenær létta mundi óárani þessu.
Hún kemur á bæ hans í furðulega kynleg-
um búningi, með staf í hendi með mess-
ingshnúð16) og skjóðupung við belti, sem
hún varðveitti í þá hluti, er hún þurfti til
iðju sinnar. Móttökur voru henni veittar
virðulegar og leiddi Þorkell bóndi liana sjálf-
ur til sætis. Síðan var henni borin matur,
grautur af kiðjamjólk og hjörtu úr alls kon-
ar dýrum, en um það ber oss að minnast,
að menn töldu hjörtu og blóð úr villidýrum
kynngi rnagnað.17) Þorkell bóndi biður hana
þá strax að láta uppi vitneskju sína, en spá-
konan svarar því til, að hún verði að sofa
eina nótt á bænum áður. Daginn eftir, að
kveldi, var svo hafizt handa um þá eigin-
legu siðathöfn. Þorbjörg skýrir frá því, að
til þess að fremja seiðinn, verði að syngja
kvæði það, er Varðlok(k)ur heita, og biður
þær konur, sem viðstaddar voru og það
kynnu, að gera svo. Var það aðeins ein af
konunum, og hafði hún numið kvæðið í
Noregi í æsku sinni, en veigraði sér nú við
að eiga þátt í svo heiðinni athöfn, með því
18 DAGRENNING