Dagrenning - 01.10.1948, Blaðsíða 22

Áreiðanlegar heimildir26) henna frá ein-
kennilegri aðferð til þess að öðlast vitneskju
um vilja goðanna, þar sem var sá siður
margra norskra höfðingja, er flúið höfðu
land í Noregi eftir valdatöku Haralds hár-
fagra, út af ónægju með þá skipun, er hann
kom þar á, og leitað til íslands, að fleygja
fyrir borð, jafnskjótt og þeir kornu í land-
nánd, öndvegissúlum sínurn eða setstokkum,
er þeir höfðu tekið með sér heiman að úr
Noregi, með þeirri heitstrenging, að þeir
skyldu byggja þar á íslandi, sem súlumar
kærnu á land. Á einum stað segir frá því,27)
að í stað súlna hafi verið varpað fyrir borð
kistu með líki eins útflvtjandans, er andazt
hafði á leiðinni, með sarns konar fyrirmæl-
um; hinn látni útflytjandi hafði sjálfur lagt
svo fyrir í þeirri von, að honum auðnaðist
einnig að annast heill ættar sinnar eftir
dauðann.
Sú var yfirleitt almenn trú, að rnenn öðl-
uðust sýn inn í ríki hins ókomna stuttu
fyrir dauða sinn: rnenn hafa víst litið svo á,
að sálarnir hafi þá þegar liafið sig til flugs
yfir í frjálslegri tilveru. Þannig lætur sagan
Sigmund, þar sem hann liggur bannvænn í
valnum, segja fyrir frægð Sigurðar sonar síns,
sem þá er enn óborinn;28) Brynhildur segir
Gunnari og skyldmennum hans fyrir forlög
þeirra, eftir að hún hefir lagt sig sverði til
þess að fylgja ástmanni sínum í dauðann;29)
Ljótar, sem hlotið hafði banasár af hendi
Óla hins frækna, er laumazt hafði dulklædd-
ur inn í konungshöllina, spáir honum svip-
uðum forlögum.30) Af þessum ástæðum
trúðu menn því einnig, að formælingar
feigra manna kæmu fram. Þegar Sigurður
hefir banað drekanum Fáfni, duldi hann
hann nafn síns, „fyrir því at þat var trúa
þeira í forneskju, at orð feigs manns mætti
mikit, ef hann bölvaði óvin sínum með
nafni“;31) Sóti leggur það devjandi á Hálf-
dan banamann sinn, að hann rnuni ekki til
Massibil, lieitkonu sinnar.32) Þess vegna varr
eins og segir í Göngu-Hrólfs sögu,33) kefli
stungið í munn banasærðum fjölkynngis-
mönnum til þess að koma í veg fyrir, að þeir
yllu óhöppum með andlátsorðum sínum;
þrátt fyrir það tekst þó Grími ægi að mæla
svo um, að öllum sé vís dauði, er fyrst taka
land við haug hans.
Til þess að fullkomna þessa lýsingu, þarf
ég aðeins fáu einu við að bæta. Þannig er
t. d. margstaðfest af heimildum, að menn
trúðu því, að spádómsgáfa gengi í erfðir, eins
og í ætt Völsunga34) og Njáls;35) að menn
gáfu r'andlega gaum að fyrirboðum (óðinn
kennir Sigurði skjólstæðing sínum skil á
góðum og illum heillum);36) og loks að dýr
og rneira að segja líflausir hlutir gátu birt
óorðna atburði. Fuglar segja Sigurði fyrir
forlög hans;37) hestur Hreggviðs konungs lét
ekki taka sig fyrir orustu, ef sá fékk ósigur,
er honum skyldi ríða;38) burtstöng þessa
sama konungs var dumb, ef ósigur var vís,
en gaf annars hljóð af sér sem klukka;39)
atgeir Gunnars Hámundarsonar, hetjunnar
sem höfð var í mestum liávegum á hinu
forna íslandi, hafði svo rnikla náttúru með
sér, að „þegar veit, er víg er vegit með at-
geirinum, því at þá syngr í honum áðr
hátt“.40) Að vísu er það vafasamt, hvort
þessi síðustu atriði eiga raunverulega rætur
í upprunalegum heiðnum hugsunarhætti eða
aðeins endurtaka frásagnir um fræg sverð og
hesta í hetjuljóðum rómanskra þjóða — en
víst er þó það, að um spáhesta Germana
getur þegar hjá Tacitusi.41)
HEIMILDIR OG ATHUGASEMDIR.
1) Grógaldur.
2) Til þess að auka á áhrif „galdranna" stóð
hún á steini (á jarðföstum stcini stóðk innan dura,
meðan ek þér galdra gól, Gróg. 15), á sinn hátt
eins og menn stigu á stokk eða stein við heit-
20 DAGRENNING